Daar zijn ze, de drie goddelijke schoonheden: Hera, Athene en Aphrodite. De Trojaanse prins Paris, die optreedt als eenmansjury, kijkt even verbaasd naar Hermes, de boodschapper van de goden. ‘De mooiste van de drie kiezen, zei u?’ zo herhaalt hij de opdracht vol verbazing. Hij kan deze schoonheden die groter dan het leven zijn amper recht aankijken, laat staan de mooiste uitkiezen. Maar de gouden appel kan maar naar één van de drie gaan.

Een aanmoedigingsbonus

De godinnen hebben natuurlijk meer dan schoonheid in huis, en al gauw hebben ze door dat Paris een duwtje in de rug nodig heeft. Laten wij het noemen – een ‘aanmoedigingsbonus’. Hera denkt de ziel van de man te kennen: politieke macht is toch de motivatie van alle grote leiders? Want ‘power makes the world go round’…Athene, de godin van de oorlogskunst, denkt er anders over: grote veroveringen en grote overwinningen, dit is waar een echte held mee wil pronken. Voor een echte Griekse held zou de keuze tussen die twee inderdaad al heel moeilijk zijn. Maar Aphrodite herkent direct wat voor mens Paris is…’als je mij kiest’ , zegt ze met haar zoetste stem, haar tuniek glipt per ongeluk zo dat haar schouder ontbloot wordt…’dan krijg je van mij de mooiste vrouw ter wereld’…haar tuniek zakt nog verder en geeft haar goddelijke figuur bijna bloot...ze hoeft Paris echt niet verder te overtuigen - de gouden appel is voor haar!

Helena van Troje

Wie was die mooiste vrouw ter wereld? Iedereen die met slechts de meest elementaire opleiding in de Oudheid wist dat deze vrouw Helena (beter bekend als ‘Helena van Troje’) was. Dat Helena al getrouwd was, en niet met de minste Griekse held, namelijk met Menelaos, de koning van Sparta, is maar een vervelend ‘detail’; Aphrodite zorgt ervoor dat Helena bij Paris terechtkomt. Dat dit de Trojanse oorlog veroorzaakt? Ach, doe toch niet zo moeilijk…

Een spectaculair versierde vloer

Dit spectaculaire mozaïek uit de tweede eeuw, nu in het Louvre te Parijs, versierde de vloer van een eetkamer van een villa in Antiochië. Eetkamers waren niet zomaar een ruimte bij de keuken waar je een maaltijd snel naar binnen werkte. Het waren belangrijke gastkamers waar luxe feestmaaltijden voor een select gezelschap werden gehouden. Zo’n maaltijd kon de hele avond in beslag nemen en had meerdere onderdelen, waar drinken, eten (soms de meest exotische gerechten) en vermaak-programma's zoals muziek, dans en… prostituees (vrouwelijk én mannelijk), een deel van het menu uitmaakten.

Vier andere panelen

Het paneel lag centraal samen met andere vier panelen. De drie panelen bij het entree verwelkomden de gasten met een drankwedstrijd tussen de wijngod Dionysos en Herakles, een dansende maenade, de vrouwelijke volgeling van Dionysos, en een satyr. Hier kreeg de gast alvast een idee welk plezier hem te wachten stond…maar eerst namen de gasten plaats op de gastbedden en lagen ze oog-in-oog met twee panelen uit de verhalencyclus van Aphrodite, godin van de liefde. De ene is haar triomf bij het oordeel van Paris, het voor-verhaal van de Trojaanse oorlog, en de andere een kroningsscène waar Aphrodite naast haar geliefde Adonis zit. Het tragische einde van dat liefde is als een hint meegegeven in de versiering van de klaprozen in de omlijsting – de klaprozen die uit elke bloeddruppel van Adonis, die tijdens een jachtongeluk sterft, uit de aarde bloeien.

Schoonheid & liefde

De introductie bij zo’n maaltijd, het deel van de avond waar de gasten nog redelijk nuchter waren, was gewijd aan een intellectueel gesprek. En wat is nou betere gespreksstof dan de schoonheid en de liefde? De twee panelen vormden dan een uitgangspunt voor een discussie, en de opdrachtgever heeft duidelijk geld nog moeite gespaard om de mooiste kunstwerken van zijn tijd en de duurste materialen te gebruiken. Deze kunstwerken waren in eerste instantie bedoeld om de gasten te imponeren, te inspireren en de gespreksstof zou als vanzelf uit de schoonheid van de afbeeldingen vloeien.

Welk gesprek zou u voeren?

Het is niet moeilijk om voor te stellen dat bij elk gezelschap het gesprek een andere wending nam: de verraderlijkheid van de liefde, de liefde die een hoge prijs eist, of het simpele dilemma waar Paris voor stond: kies je de waardigheid en de deugd die je aangeboden is door Hera en Athene, of kies je voor het genot, door gepresenteerd? Welke keuze is de juiste voor een waardig man? En wat zegt dat over het gezelschap dat nu bij elkaar aan de eetbanken ligt? Of misschien zou het gesprek over de tragische liefde gaan tussen een godin en een sterveling, een liefde die, hoe dan ook, gedoemd is om een gebroken hart en pijn te veroorzaken? Of misschien zou het gesprek over de perfecte liefde gaan, opgewekt door de niet meteen opvallende figuren van Eros en Psyche in de achtergrond van het mozaïek; een verwijzing naar de zoektocht van de menselijke ziel naar de hoogwaardige liefde, en het vinden daarvan in de harmonie tussen lichaam en ziel.

Welk gesprek zou u voeren?