Prehistorische rotstekeningen zijn tienduizenden jaren lang vervaardigd. De meeste hiervan beelden jachtdieren af. Zo hebben archeologen en paleontologen niet alleen gedetailleerde afbeeldingen van dieren als paarden, stieren en herten kunnen analyseren, maar ook afbeeldingen van uitgestorven dieren als mammoeten, oerossen en wolharige neushoorns.

Op dit moment zijn er in Frankrijk en Spanje alleen al 350 grotten waarin prehistorische muurschilderingen zijn gevonden. De oudheid van deze afbeeldingen is vaak door koolstofdatering te schatten. De koolstofdatering kan echter door veel omstandigheden worden beïnvloed en biedt nooit een honderd procent dekkend antwoord. De oudste rotstekeningen die door koolstofdateringen zijn gemeten zijn maar liefst 35.000 jaar oud.

Motieven

Er bestaan meer theorieën over de motieven van onze prehistorische voorouders voor het maken van rotstekeningen dan dat er rotstekeningen zijn. De meest fundamentele theorie die door velen wordt aangenomen, is dat de rotstekeningen niet slechts decoratief waren. Dit wordt ondersteund door het feit dat de rotstekeningen over het algemeen niet in de grotten zijn gemaakt waar de prehistorische mens in leefde. In plaats daarvan werden ze in uiterst onherbergzame en slecht toegankelijke grotten vervaardigd.

Een interessante theorie is dat de afbeeldingen werden gemaakt uit angst voor wilde dieren. De prehistorische mens zou met de tekeningen zijn angst bezweren. Deze theorie wordt ondersteund door het feit dat er zo goed als geen mensen opgetekend zijn, hooguit schematische schetsen, terwijl de dieren altijd erg gedetailleerd getekend zijn. Een tweede theorie stelt juist het tegengestelde: de mens was niet bang voor deze dieren, maar tekende ze juist om er op magische wijze voor te zorgen dat de dieren zich zouden vermeerderen. Dit met de motivatie dat er meer dieren en dus meer voedsel zou zijn.

Weer een andere theorie is opgebracht door David Lewis-Williams, emeritus professor in de cognitieve archeologie aan de Universiteit van de Witwatersrand in Johannesburg. Lewis-Williams stelt op basis van uitgebreide etnografische studies naar samenlevingen van hedendaagse jager-verzamelaars dat de afbeeldingen zijn vervaardigd door paleolithische sjamanen. Deze sjamanen zouden zich terugtrekken in de donkerte van de grotten om vervolgens in een trance te komen. In deze staat tekenden zij hun visioenen op, hoogstwaarschijnlijk met het idee dat er kracht uit de wanden van de grotten werd onttrokken. Deze theorieën zijn echter niet toetsbaar, dus men kan er enkel over speculeren.

Grotten als leerscholen

In het Franse Dordogne zijn niet alleen afbeeldingen van dieren, maar ook die van abstracte vormen als kriskrassende lijnen en cirkels gevonden. Archeologen van de universiteit van Cambridge stellen dat deze prehistorische afbeeldingen door kinderen en peuters zijn vervaardigd. Ze zouden daarmee geholpen zijn door volwassenen, gezien het feit dat veel afbeeldingen op het plafond van de grotten gevonden zijn.

Archeologen schatten dat kinderen van twee tot zeven jaar oud deze tekeningen hebben gemaakt. Volgens de archeologen zou een specifieke kamer vol abstracte afbeeldingen zelfs een kinderkamer voorstellen. De archeologen speculeren derhalve dat kinderen zo’n 13.000 jaar geleden werden aangespoord kunst te creëren.

DNA-onderzoek

De tekeningen die dieren afbeelden, zijn veelal erg gedetailleerd. In de grotten van Pech Merle in Zuid-Frankrijk zijn bijvoorbeeld afbeeldingen van gevlekte paarden gevonden. Na een lange discussie in hoeverre de afbeeldingen realistisch waren, omdat men tot dusver geen kennis had van een gevlekte paardensoort in die periode, is er door een internationaal team bij de Leibniz Institute for Zoo and Wildlife Research in Duitsland een DNA-onderzoek gedaan.

Verschillende gefossiliseerde botten en tanden van paarden van over de hele wereld werden geanalyseerd. Wat bleek: 6 van de 31 exemplaren hadden een genetische mutatie die vlekken veroorzaakte. De wetenschappers konden zo concluderen dat de prehistorische mens goed observeerde en dat de afbeeldingen die zij vervaardigden in de grotten, in ieder geval die in Dordogne, uiterst realistisch waren.

Frankrijk

Enkele van de oudste rotsschilderingen ter wereld zijn gevonden in Chauvet, Frankrijk. Sommige archeologen stellen dat de tekeningen te modern lijken om uit een vroege periode in de steentijd te stammen, maar tachtig verschillende proeven op verscheidene onderdelen wijzen erop dat de afbeeldingen 30.000 tot 35.000 jaar oud zijn. Een argument voor de moderne uitstraling stelt dat de tekeningen door de jaren heen zijn aangepast om ze fraaier te maken. Wat wij vandaag de dag dus zien, is een resultaat van duizenden jaren werk. Aanhangers van deze theorie stellen dat het daarom logisch is dat de tekeningen moderner lijken en dat de onderste lagen van de tekeningen duiden op de oudheid.

Australië

Er is een theorie dat enkele rotsschilderingen in Australië nog ouder zijn dan die van Chauvet. In het Nationaal park Kakadu is namelijk een schildering van oker gevonden. Omdat oker niet organisch is, is het niet met koolstofdatering te meten en is de specifieke ouderdom dus niet vast te stellen. Op de afbeelding staan twee emu-achtige vogels met uitgestrekte nek. Paleontologen herkende de vogels als behorende tot de ‘megafauna’ (Grieks: zeer grote dieren) Genyornis. Men dacht echter dat deze vogels al meer dan 40.000 jaar geleden uitgestorven waren. Dus ofwel de schilderingen zijn minstens zo oud, ofwel de vogels zijn later uitgestorven dan men dacht.

Verder…

Veel rotsschilderingen zijn goed bewaard gebleven omdat er geen licht op valt en er een gelijkmatige temperatuur heerst in de grotten. Dit klimaat verandert echter door de grote publiciteit voor de tekeningen in de laatste jaren; het wordt vochtiger, er is een hogere temperatuur en een hoger koolzuurgehalte. Dit vormt een bedreiging voor de rotsschilderingen. Steeds meer grotten worden daarom afgesloten. Ter vervanging worden nabootsingen van de grotten gemaakt, die wel bezocht mogen worden.

Voor meer informatie over enkele vindplaatsen van rotsschilderingen, zie de berichten over de schilderingen in Mexico, Noord-Afrika en Frankrijk.