Kasteel Wijchen: Hoe een toren uitgroeide tot de trots van Wijchen
Van Blokhof
Kasteel Wijchen: Hoe een toren uitgroeide tot de trots van Wijchen
Een ramp is van alle tijden. Helaas is Kasteel Wijchen hier een goed voorbeeld van. Het kasteel dat mogelijk al meer dan duizend jaar bestaat, heeft meerdere rampen meegemaakt. Verval, verwoesting, brand en zelfs liefde hebben een rol ingespeeld. Maar het overwon en speelt nu nog een belangrijke rol in Wijchen.
Tekst: Merel Spithoven
Het eerste kasteel
De exacte ouderdom van Kasteel Wijchen is niet bekend. De eerste bewoners waren waarschijnlijk afkomstig van Oost-Frankische elite. Zij werden opgevolgd door de familie Van Galen. De Van Galens maakten van het gebouw een volwaardig kasteel met poort en binnenplaats. Zij moesten in 1392 het kasteel overdragen aan hertogdom Gelre. Anderhalve eeuw later, in 1535, wordt kasteel Wijchen verkocht aan de familie Bronkhorst-Batenburgers, een vooraanstaande familie in Gelre. Hun bewoningsgeschiedenis is van korte duur. In 1568 worden de heren des huizes, Gijsbert en Diederik, door de Spaanse landvoogd Alva onthoofd. Vervolgens raakt het kasteel in verval. Het wordt minimaal één keer verwoest. Pas in de Gouden Eeuw eindigt deze rampzalige tijd.
Vechten voor de liefde
Prinses Emilia van Oranje-Nassau, dochter van Willem van Oranje-Nassau, treedt in de jaren 1590 regelmatig op als gastvrouw in het hof van haar broer Maurits. Ze ontmoet Don Emanuel van Portugal en wordt verliefd. Maar zowel Maurits als de Staten van Holland zijn fel tegen de relatie. Emilia is calvinistisch, Emanuel rooms-katholiek. Daarnaast is Emanuel een bastaard met weinig geld en geen kans op de troon van Portugal. Het koppel trouwt in het geheim in 1597. Pas in 1608 vindt er verzoening plaats tussen Maurits en het echtpaar. Een jaar later koopt het echtpaar de heerlijkheid en het bijhorende kasteel: Huys te Wychen. Het landgoed bestaat uit twee stukken land, bosland en een halve vijver (Wijchens Meer). Tot het landgoed behoren verder een boerenwoning en een aantal horigen. Aangezien het echtpaar niet genoeg geld heeft verkoopt Emilia haar parelketting, een erfstuk van haar moeder, Anna van Saksen. Het echtpaar plant een flinke verbouwing. Huys te Wychen wordt omgebouwd tot nieuw kasteel in Hollandse renaissancestijl.
De symboliek van het jaar
Het echtpaar verwerkt veel symboliek in het kasteel met betrekking tot het jaar. Een middentoren symboliseert het jaar, vier hoektorens de jaargetijden. Er zijn twaalf kelders, 52 kamers en 365 vensters met 24 ruiten. Elk uur van elke dag kan je vanuit een andere ruit kijken. Op de muurankers staan afwisselend verstrengelde E’s en een gesloten S. De E’s voor de liefde tussen Emilia en Emanuel, de S’en voor de huwelijkse trouw.
Een liefdesramp
In 1614 trekt het echtpaar in. Ze wonen er ruim tien jaar met hun acht kinderen. Maar dan gaat het mis. Vanwege financiële redenen sluit Emanuel een overeenkomst met Albrecht van Oostenrijk. Albrecht is getrouwd met de dochter van koning Filips II van Spanje: Isabella. Hierdoor is een van de voorwaarde van de overeenkomst dat Emanuel al zijn banden met familie Van Oranje verbreekt. Emanuel verhuist naar Brussel, Emilia verhuist naar Genève. Ze overlijdt in 1629. Hun kinderen verkopen kasteel en landgoed in 1640 aan Philips van Nassau, een kleinzoon van Willem van Oranje.
Kasteel Wijchen in 1907 na de schoorsteenbrand.
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Brand en wederopbouw
In 1903 wordt het kasteel gekocht door jonkvrouw Adriana Wilhelmina van Andringa de Kempenaer. Ondertussen is het kasteel door meerdere families bewoond en uitgebreid. De laatste bewoners hebben het echter verwaarloosd. Het was al jarenlang slechts een zomerverblijf. Maar Adriana knapt het kasteel weer op. Op Sinterklaasnacht 1906 zorgt een schoorsteenbrand echter voor bijna een complete afbranding. Alleen het staande muurwerk blijft overeind. Adriana denkt erover een villa te bouwen op de resten van het kasteel. Gelukkig wordt ze overgehaald om toch het kasteel te herbouwen. Op basis van onder andere een beschrijving van de Rijksdienst uit 1903 wordt het volledig gerestaureerd.
Kasteel Wijchen nu
Gemeente Wijchen koopt in 1932 het kasteel en opent het als nieuw gemeentehuis. Later wordt een nieuw gemeentehuis gebouwd tegenover het kasteel. Nu bekleedt het kasteel de functie van onder andere raadzaal, trouwlocatie en museum. Het museum heeft een vaste collectie over de regionale geschiedenis en verschillende wisseltentoonstellingen. In het museum zijn vondsten van Romeinse villa’s uit Wijchen te bezichtigen. Zo vertelt Kasteel Wijchen niet alleen over haar eigen geschiedenis, maar ook over de tijd daarvoor.
Dit artikel is geschreven in het kader van Dag van het Kasteel 2022, dat als thema heeft ‘Een ramp is van alle tijden’. Lees alle verhalen op www.dagvanhetkasteel.nl en breng op 6 juni een bezoek aan kasteel Wijchen of een van de honderd andere opengestelde kastelen en buitenplaatsen.
