Enkele van de gevonden gouden voorwerpen
David Rowan, Birmingham Museum and Art Gallery, CC BY 2.0, via Wikimedia Commons
Grootste goudvondst in Groot-Brittannië ooit: de schat van Staffordshire
Op 5 juli 2009 was amateurarcheoloog Terry Herbert met een metaaldetector aan het speuren op het weiland van een boer, in het Britse graafschap Staffordshire. Hij verwachtte waarschijnlijk niet dat hij de grootste Angelsaksische goud- en zilverschat ooit zou vinden, waaronder een zeldzame gouden helm. Analyse van de kostbare objecten bood een schat aan informatie over het Groot-Brittannië van de zesde en zevende eeuw.
De vondst van Terry Herbert
In Groot-Brittannië is het niet ongewoon om mensen met een metaaldetector rond te zien lopen. Een boer uit Staffordshire kreeg regelmatig verzoeken om zijn land te laten doorzoeken, aangezien daar ooit een oude Romeinse weg had gelegen. In de zomer van juli 2009 ging amateurarcheoloog Terry Herbert met zijn metaaldetector op pad op het land van deze boer. Tijdens zijn zoektocht stuitte hij op een enorme schat. Hij groef zelf zo’n vijfhonderd kleine, gouden objecten op, waarna hij experts inschakelde.
Terry Herbert bij analyse van de vondst
Portable Antiquities Scheme from London, England, CC BY-SA 2.0, via Wikimedia Commons
Wat werd er gevonden?
De vondst bleek de grootste lading Angelsaksische gouden en zilveren siervoorwerpen te bevatten die ooit in Engeland was gevonden. In totaal bestond deze ‘Schat van Staffordshire’ uit ongeveer 3.500 losse objecten van hoge kwaliteit. Deze artefacten waren begraven tussen 650 en 675 n.Chr. (ongeveer dezelfde periode als het Angelsaksische bootgraf Sutton Hoo) en onderdeel waren van honderden complete voorwerpen. De voorwerpen hadden vrijwel allemaal een militaire connectie: archeologen vonden veel wapens en sieraden die werden gedragen door mannen uit de elite.
Twee Keltische kruisen (die tijdens de kerstening van Groot-Brittannië voor het eerst werden gemaakt) leken de enige voorwerpen te zijn van religieuze aard, zonder gewelddadige functie. De vondst werd al snel omgedoopt tot ‘schat’, en heeft een vermoedelijke waarde van bijna vier miljoen euro (historici schatten de waarde in de zevende eeuw op tachtig paarden, destijds een enorm fortuin). Herbert had als vinder recht op de helft van de opbrengst na de verkoop van de schat aan Britse musea, waarbij de andere helft aan de boer toekwam. De meest indrukwekkende vondst waren verschillende gouden onderdelen die van een helm afkomstig bleken te zijn: een derde van de vondst hoorde hierbij. Dit was een zeldzame vondst: in Groot-Brittannië zijn tot nu toe slechts vijf Angelsaksische helmen gevonden.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
Een armband uit de schat, één van de pronkstukken
portableantiquities, CC BY 2.0, via Wikimedia Commons
Angelsaksische rijk
De vondst werd onderzocht, en bleek afkomstig te zijn uit de zevende eeuw. In deze periode regeerden de Angelsaksen over het zuidelijke deel van Groot-Brittannië (410-1066). Dit volk stamde af van Germaanse stammen uit het Europese vasteland, met name de Angelen en de Saksen. Al vanaf de vierde eeuw brokkelde de Romeinse invloed in West-Europa steeds verder af. Vanwege een lange reeks burgeroorlogen en interne bestuursproblemen was het rijk kwetsbaar, en verschillende stammen en volken bewogen zich door Europa (ook wel de Grote Volksverhuizing genoemd). Uiteindelijk trokken de Romeinen zich in 410 na Christus terug uit Groot-Brittannië. Langzaam maar zeker kwamen groepjes Angelen en Saksen naar het eiland, en in steeds grotere getalen. Ze stichtten gedurende de zesde en zevende eeuw verschillende koninkrijken die vaak oorlog voerden met elkaar. Staffordshire lag in het Angelsaksische koninkrijk Mercia.
De Angelsaksische migratie
my work, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
Eigenaar van de schat
Er zijn heel weinig geschreven bronnen achtergebleven uit de Angelsaksische periode van de Britse geschiedenis, zeker uit de vroege periode waaruit de Schat van Staffordshire afkomstig is. De reden dat de Schat werd begraven kan volgens onderzoekers dan ook met name worden afgeleid uit de schat zelf. Het militaire karakter van de objecten wijst erop dat de schat niet willekeurig bij elkaar geraapt was. Het aantal zwaardpommels dat werd aangetroffen kwam bijvoorbeeld grofweg overeen met het aantal lijfwachten die een edelman had. Dit zou kunnen betekenen dat de schat afkomstig was van het gevolg van iemand met hoge sociale status.
Zwaarden werden al vanaf de bronstijd vaak begraven zonder hun eigenaar in Noord-Europa; zo ook in Angelsaksisch Groot-Brittannië. Veel wapens werden hierbij eerst gebogen of gebroken, een eigenschap die veel voorwerpen uit de schat van Staffordshire ook hebben. Mogelijk gebeurde dit omdat de eigenaar hiermee onherroepelijk afstand deed van het gebruik van de wapens, ook in het hiernamaals. Toch blijft de precieze eigenaar van de schat voor historici een mysterie, hoewel duidelijk is dat het gaat om ‘mannelijk vertoon’, aldus historicus Nicholas Brooks.
Religieuze voorwerpen
In de schat werden ook enkele voorwerpen gevonden die geen ogenschijnlijk militaire functie hadden: de twee Keltische kruisen en een dunne reep goud met daarop een bijbels citaat. De Romeinen hadden het christendom al geïntroduceerd in Groot-Brittannië, maar migratie van de heidense Angelsaksen uit Noord-Europa had deze religie weer teruggedrongen. Dit veranderde met de komst van christelijke missionarissen uit het huidige Ierland gedurende de zesde en zevende eeuw, die de rest van het eiland met veel overtuiging en kracht wilden bekeren. Dit werd door de missionarissen gezien als een ‘spirituele strijd’. Deze instelling sloot goed aan op de cultuur van de militaristische Angelsaksen, waardoor het kruis zich zelfs ontwikkelde tot een militair symbool dat ook een rol speelde in veldslagen. Ook het Bijbelcitaat bleek uiteindelijk van militaire aard te zijn: het verhaal dat wordt aangehaald gaat over demonen die werden verjaagd door God.
De Schat van Staffordshire is al tentoongesteld in musea van over de hele wereld, maar is eigendom van de Birmingham Museum and Art Gallery en de Potteries Museum & Art Gallery in Staffordshire. Hier zijn delen van de schat dan ook te zien, waar ze jaarlijks veel geïnteresseerden trekken.
Bronnen: The Staffordshire Hoard, National Geographic
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
