Iedereen kent het gouden masker van Toetanchamon en iedereen kent de Grote Piramide van Cheops. Het zijn stuk voor stuk iconen, maar wat veel mensen niet weten is dat het Egypte van de farao's nog eindeloos veel meer heeft te bieden. Zoals, bijvoorbeeld, een even onbekende als bijzondere verzameling gouden juwelen.

Een inmiddels wereldberoemd geworden gouden dodenmasker, een doodskist van massief goud (110,4 kilo schoon aan de haak!!) en beide ook nog eens ingelegd met obsidiaan, carneool, gekleurd glas, lapis lazuli, kwarts en veldspaat. Een gouden zalfdoosje, eveneens van halfedelstenen voorzien, en een chique zwart bordspel (ebbenhout?) dat gedecoreerd is met  puntjes bladgoud op de poten en ingelegd met ivoor op het speelblad. Een zilveren trompet, een met goud beslagen en halfedelstenen ingelegde strijdwagen en waaiers bekleed met bladgoud. Gaat het over de schatten van de farao's, dan gaat het over Toetanchamon. Enerzijds terecht, gezien de grootte en bijzonderheid ervan, maar aan de andere kant is het niet helemaal volledig, die focus op dat ene bekende graf, want er is meer goud- en zilverwerk teruggevonden in Egypte dan alleen dat van 'Toet'.

Prinsessen en koningen

Zo werden eind negentiende eeuw door archeoloog Jacques de Morgan, nabij de vervallen piramide van farao Sesostris III, de restanten opgegraven van de grafschat van twee prinsessen. Van de ene, Sit-Hathor geheten, werden kralensnoeren, scarabeeën en een gouden borstsieraad gevonden en in het geval van de ander, Mereret genaamd, was de vondst zelfs nog groter. Een ketting, opgebouwd uit perfect nagemaakte gouden kaurischelpen, een zilveren spiegel en verschillende armbanden en borstsieraden. Een hoop moois, maar lang nog niet alles, want elders in Egypte, in de noordelijke stad Tanis, was het egyptoloog Pierre Montet, na jaren van noest graafwerk, die vorstelijk werd beloond. Niet met de schatten van één, maar met die van verschillende farao's, bestaande uit onder meer twee zilveren sarcofagen, een gouden masker en een collectie met kleurige stenen (waaronder lapis lazuli) ingelegde juwelen. Aandacht echter heeft deze spectaculaire ontdekking amper gehad, daar ze werd gedaan tussen 1939 en 1946 – een periode waarin de wereld met iets heel anders bezig was.

"Gouden tombe"

Tussen de prinsessenjuwelen van De Morgan, in 1894, en de koninklijke schatten van Montet, een halve eeuw later, werd nog een derde goud- en zilvervondst gedaan die niet aan Toetanchamon is gerelateerd. Op 5 januari 1908 namelijk stuitte de 26-jarige egyptoloog Edward Ayrton in het befaamde Dal der Koningen op een schacht van ongeveer 3 bij 3 meter. Onderaan de schacht, in een kamer die nog een flink stuk groter is, vond hij op het eerste gezicht vooral een hele hoop versteende modder, maar ín die modder bleek een verzameling objecten te liggen die het graf de bijnaam "Gouden tombe" heeft opgeleverd. Of, zoals egyptologen Reeves en Wilkinson schrijven in hun encyclopedie over de Koningsvallei: "een van de schitterendste vondsten van juwelen die ooit inhet Dal der Koningen zijn gedaan".

Zilveren handschoenen en gouden oorbellen

Het graf, dat als officiële aanduiding 'KV56' heeft meegekregen, huisvestte onder meer verschillende ringen, een ketting met ruim honderd kleine gouden bolletjes, amuletten voor halskettingen, een zilveren sandaal en, heel bijzonder, een paar zilveren handschoenen. Daarnaast werd er een hoofdband gevonden, bestaande uit een cirkel van goudplaat met rondom zestien gouden bloemversieringen, en een tweetal zilveren armbanden. Beide bestaan uit twee delen, aan elkaar verbonden door middel van een scharniertje en een sluiting, en een van de zijdes van de armbanden was gedecoreerd met een klein tafereeltje. Te zien zijn een koningin, Tawosret genaamd, en een farao, Seti II, en boven de beide royals zijn hun namen te lezen. Verreweg het meest karakteristieke object uit de "Gouden tombe" is echter een paar 13,5 centimeter hoge gouden oorbellen. Een gouden plaatje, met daarop de namen van Seti II, hangend aan een bevestigingselement en onderop, als een soort bungelende kerstballen of kleine carillonklokjes, zeven hangertjes in de vorm van gestileerde bloemknoppen.

Van wie waren ze?

De juwelen, die tegenwoordig zijn te vinden in het Egyptisch Museum te Caïro, zijn geen met halve en hele edelstenen gelardeerde pronkstukken, zoals de schatten van Toetanchamon, Sit-Hathor en Mereret, maar relatief eenvoudig en in de afwerking zelfs wat slordig. Van wie ze ooit zijn geweest is, ondanks dat er meerdere keren dezelfde twee namen opstaan (Seti II en Tawosret), niet helemaal duidelijk. Volgens de ene theorie hebben tombe en inhoud niets met elkaar te maken, was het simpelweg een leegstaand graf waar plunderaars ooit wat buit hebben verstopt en nooit meer opgehaald. Het zou echter ook kunnen dat het de restanten waren van de grafschat van Tawosret, wier eigen laatste rustplaats na haar dood werd geconfisqueerd door Sethnacht, haar opvolger. Een derde optie is dat het graf ooit plaats bood aan een jonggestorven prinsesje, mogelijk een dochtertje van Seti II en Tawosret, en dat de juwelencollectie zowel stukken van haarzelf als van haar moeder bevat. Hoe dan ook, naast de spectaculaire schatten van Toetanchamon mogen relatief kleine vondsten als deze dan in de schaduw staan, maar ze bewijzen wel dat er oorspronkelijk nog veel, veel, veel meer goud, zilver en edelstenen hebben gelegen in de faraonische graven. Als de teruggevonden kruimels van 3.000 jaar oud-Egyptische edelsmeedkunst al zo rijk en indrukwekkend zijn, hoe moet het hele brood er ooit dan wel niet hebben uitgezien...?
______________________________________________________________
* Nicholas Reeves, Toetanchamon (de koning, het graf, de schatten), Uitgeverij J.H. Gottmer, H.J.W. Becht b.v., 1991
* Henri Stierlin, Het goud van de farao's, Atrium, 1994
* Nicholas Reeves, Richard H. Wilkinson, Dal der Koningen - graftomben en schatten van de grootste farao's, Bosch & Keuning, 2000
* Cyril Aldred, Juwelen van de farao's, Unieboek bv, 1978
* Verschillende auteurs, The treasures of Ancient Egypt - from the Egyptian Museum in Cairo (The Rizzoli Art Guides), White Star
S.r.l., 2003

Afbeelding: Wikimedia Commons