Iedereen kent het gouden masker van Toetanchamon en iedereen kent de Grote Piramide van Cheops. Het zijn stuk voor stuk iconen, maar wat veel mensen niet weten is dat het Egypte van de farao's nog eindeloos veel meer heeft te bieden. Deze keer, - ter gelegenheid van Kerstmis-, een faraonische les in vrede stichten voor hedendaagse leiders.

Twee grote wereldmachten, misschien wel dé wereldmachten van hun tijd, met onderlinge verhoudingen die, op z'n zachtst gezegd, te wensen overlaten. Een van de twee heeft een leiderschapswissel achter de rug, van een meer bedachtzaam en cultureel staatshoofd naar een uiterst zelfverzekerd en ronduit bombastisch type, en in het Midden- Oosten ondertussen rommelt het. Beide grootmachten willen er maar wat graag de macht, waarbij het propagandamiddel bepaald niet geschuwd wordt, en dé plek waar hun spanningen zich concentreren is Syrië. Vooral één plek daar, één stad, is gewild en het is dan ook daar waarop het gros van de pijlen zich, letterlijk, richt.

Dreigende wolken

Het ligt voor de hand te denken dat dit gaat over het Amerika en Rusland van 2016. Over de Syrische burgeroorlog, het broeiende Midden-Oosten, Poetin, Obama, Trump en, die ene specifieke stad, Aleppo. Niets is echter minder waar, want het gaat hier niet over het heden, maar over het verleden. Een heel, heel ver verleden om precies te zijn, ruim 3.000 jaar terug. De grootmachten van dienst waren het zogeheten Hettitische Rijk, gelegen waar nu Turkije ligt, en het Egypte van de farao's, waar de oude wijze koning Seti I net was overleden, opgevolgd door zijn megalomane zoon Ramses II. De onderlinge band tussen de beide wereldmachten was, aldus egyptoloog Peter A. Clayton in zijn boek 'Kroniek van de Farao's', "allesbehalve vriendschappelijk" en alle twee wilden ze maar wat graag de dienst uitmaken in Syrië. In het vijfde jaar van zijn bewind trok Ramses dan ook die kant op, met een van de grootste Egyptische troepenmachten ooit. Hij rukte op naar vooral één zeer strategische stad. Niet naar Aleppo, alwaar de oorlogsellende zich anno 2016 concentreert, maar naar Kadesj, een aan de rivier Orontes gelegen vestingstad.

De Slag bij Kadesj

De jonge Ramses, ergens eind twintig, zat tjokvol zelfvertrouwen en toen zijn leger op de route naar Syrië twee bedoeïenen gevangen nam, die vertelden dat de Hettieten nog heel ver weg waren, twijfelde hij dan ook geen moment. Met een kwart van zijn leger, dat was ingedeeld in vier divisies, trok hij versneld naar Kadesj om daar zijn kampement op te zetten. Alles leek te wijzen op een snelle en klinkende Egyptische overwinning, maar toen waren daar plots opnieuw twee gevangenen. Geen bedoeïenen deze keer, maar twee Hettitische spionnen en na een flinkse afranseling kwamen zij met een ronduit sinistere, om niet te zeggen horror-achtige boodschap voor Ramses. De troepen van de Hettitische koning Moewatallis waren helemaal niet ver weg, maar lagen pal aan de andere kant van Kadesj én waren in aantal zo ongeveer tweemaal zo groot als Ramses' leger dat voor driekwart nog altijd niet was gearriveerd.

Een wonderwel gelijkspel

De nog niet gearriveerde divisies werden gemaand om haast te maken, maar nog voor de divisies het Egyptisch kamp naast Kadesj hadden kunnen bereiken vielen de Hettieten al aan. Eerst werden Egyptes toesnellende troepen bijna geheel verpletterd en vervolgens stootten de soldaten van Moewatallis door naar Ramses en zijn reddeloos verloren kwart-legertje. De farao echter was van de naderende aanval op de hoogte, wist het Hettitisch momentum in de chaos te breken en had zeldzaam veel geluk, want een vijfde "reserve-divisie" (de Ne'arin), die via een andere route richting Syrië was getrokken, arriveerde precíés op tijd om te helpen met vechten. De Egyptenaren wisten de strijd, het grootste gevecht met strijdwagens in de geschiedenis, ternauwernood op een wonderwel gelijkspel te brengen en beide legers dropen uiteindelijk, gehavend af naar hun thuislanden.

's Werelds eerste officiële vrede

In de jaren die volgden op het grootse gevecht etterden de Egyptisch-Hettitische animositeiten aanvankelijk nog wat door, maar na verloop van tijd nestelde zich bij zowel Ramses als Hattoesilis, de nieuwe Hettitische koning, het besef dat een totale beheersing van Syrië er voor beide partijen niet inzat. Tezamen met de geopolitieke realiteit van een opkomende derde speler, de Assyriërs, deed het hen besluiten hun kat-en-muisspel te stoppen en getweeën gingen ze, om een en ander kracht bij te zetten, over tot een ronduit revolutionaire stap. Egypte en de Hettieten tekenden officieel de vrede, in wat geldt als het eerste bekende vredesverdrag in de wereldgeschiedenis. In plaats van pijlen en slagen wisselden de beide koningsfamilies voortaan brieven en geschenken uit.

Inspiratiebron?

Het verdrag is bewaard gebleven op zowel Egyptische tempelmuren als op Hettitische kleitabletten en doet, voor een ruim 3.000 jaar geleden gesloten overeenkomst (ver vóór Romeinse gladiatoren, onze wereldoorlogen en de gruwelen van het hedendaagse IS), bewonderenswaardig vooruitstrevend aan. De onderdelen van het akkoord, zo somt egyptoloog Toby Wilkinson op in zijn boek over Egyptes geschiedenis, behelsden "een wederzijds niet-aanvalsverdrag, een defensiebondgenootschap, een uitleveringsovereenkomst (met de belofte van een humane behandeling van de uitgeleverde personen) en een amnestie voor vluchtelingen". Ofwel, om terug te komen op de hedendaagse parallellen waarmee deze column begon, het kán dus. Twee grootmachten, met een ruzie in Syrië, kúnnen hun onderlinge sores bijleggen en kúnnen verder in vrede. En als twee rijken uit de oudheid, ver vóór onze mensenrechtenverdragen en verlichte verworvenheden, dat kunnen, dan moet het twee hedendaagse grote spelers toch ook lukken? Sterker nog: een kopie van het verdrag dat Ramses en Hattoesilis sloten hangt sinds de jaren '70 prominent aan de muur van het hoofdgebouw van de Verenigde Naties in New York (geen grapje), dus Amerika, Rusland, kibbelende grootmachten van nu, wat let jullie? Kijk er eens naar en neem er een voorbeeld aan. Maak er straks, met dit wist-je-datje in het achterhoofd, een paar wijze kerstdagen van en zorg volgend jaar voor een vredig 2017.

Fijne feestdagen!
______________________________________________________________
* Peter A. Clayton, Kroniek van de Farao's, Uitgeverij J.H. Gottmer, 1995
* Toby Wilkinson, Het oude Egypte - opkomst en ondergang van een beschaving, Ambo-Anthos uitgevers, 2011
* Matthias Seidel, Regine Schulz, Kunst & Architectuur Egypte, Könemann/Tandem Verlag GmbH, 2005
* Else Christensen, Historia (Wetenschap in Beeld), 'De Slag bij Kadesj', zomer 2013
* Verschillende auteurs, In de ban van Egypte (de roemrijke regeerperiode van farao Ramses II), Uitgeverij Atlas, 2003
* T.G.H. James, De grote farao's, Zuid Boekproducties b.v., 2005
* Websites Verenigde Naties, BBC, Wikipedia (allen geraadpleegd op 24 november 2016)

Afbeelding 1 Via Wikipedia (public domain)

Afbeelding 2 Hettitische spionnen worden afgeranseld Via Wikipedia (public domain)