Italiaanse wetenschappers hebben een handschrift zichtbaar gemaakt op rollen verbrand perkament uit het jaar 79 na Christus. Herculaneum, de stad waarin de documenten zijn gevonden, werd in dat jaar bedolven onder negentien meter lava en as na een uitbarsting van de Vesuvius. Waarschijnlijk gaat het om het handschrift van de Oudgriekse filosoof Philodemus van Gadara, waarvan in de stad al eerder documenten werden ontdekt. De meesten hiervan gingen echter verloren na de uitbarsting.

“Een gigantische en plotse dreun werd gehoord, alsof de bergen werden neergeslagen, de een op de ander. Stenen werden uitgespuwd en ze bereikten de hoogste pieken in de lucht en een immense hoeveelheid van vuur en rook ontsnapte aan de krater.”

– Cassius Dio

Herculaneum – Akkerbouw & fruitteelt

79 na Christus – Een verwoestende knal doet de bewoners opschrikken van hun dagelijkse bezigheden. Vanuit hun kamers en vanaf de straten in Herculaneum zien zij in de verte rookpluimen opstijgen. Het moet een beangstigend gezicht zijn geweest voor de inwoners van de kuststad, de explosie van de vulkanische berg Vesuvius. Herculaneum was weliswaar een welvarende stad, maar vervulde in het Romeinse Rijk geen rol van betekenis. Men profiteerde optimaal van de vruchtbare bodem aan de voet van de Vesuvius, waardoor akkerbouw en fruitteelt de belangrijkste voedsel- en inkomstenbronnen waren.

Herculaneum – groeiende rijkdom

De laatste jaren ondervonden vele stedelingen de gevolgen van de groeiende rijkdom aan den lijve: luxe woningen schoten als paddenstoelen uit de grond en badhuizen en taveernes werden druk bezocht. Veel welgestelde Romeinen zochten een onderkomen in de stad en er gingen zelfs geruchten dat keizer Tiberius hier een buitenverblijf zou hebben gehad. En waarom ook niet: na de Bondgenotenoorlog (90-89 v. Chr.) was de stad immers officieel onderdeel van het Romeinse Rijk geworden en hadden veel inwoners burgerrechten gekregen.

Herculaneum – Stichting

Volgens de Griekse historicus en geograaf Strabo (64 v. Chr. – 23/25 n. Chr.) werd Herculaneum in de 6e eeuw v. Chr. gesticht als nederzetting van de plaatselijke Osken, de oudste bewoners van Zuid-Italië. De inwoners van de stad wisten echter wel beter. Zij vertrouwden meer op de Romein Dionysius van Halicarnassus (60 v. Chr. – 7 n. Chr.), die het volgens hen bij het rechte eind had. Halicarnassus stelde dat Hercules (Herakles) aan het hoofd van een groot leger door heel Europa trok om tirannen en andere slechte heersers te verbannen. Na de verovering van Italië stichtte hij een kleine stad op de plaats waar zijn vloot voor anker lag: Herculaneum. Ook creëerde hij de vulkaan Vesuvius, wat voor de inwoners rede genoeg was om hem te aanbidden als een ware god.

Vesuvius

Hoeveel de inwoners Hercules ook offerden of aanbaden, aan de explosie van de Vesuvius was niks meer te doen. De vulkaan had hen veel vruchtbare grond geboden, maar deed nu alle rijkdom in één klap teniet. Zo snel mogelijk werd de stad geëvacueerd en de meeste mensen konden tijdig naar de kust vluchten voordat de pyroklastische stroom van lava, modder en rotsen hen bereikt had. Zij hadden ‘geluk’ dat de wind vanuit het noorden kwam, waardoor de asregens naarPompeii werden geblazen en Herculaneum pas later werd getroffen. Vastgebonden slaven en honden waren minder gelukkig en stierven een uiterst pijnlijke dood.

Bedolven onder kokende stromen

Hoewel de meesten het er dus levend vanaf hadden gebracht, zagen de inwoners van Herculaneum tot hun afgrijzen dat de gehele stad met al zijn rijdommen werd bedolven onder een kokende stroom modder, waarna er voor hen niets anders op zat dan een ander onderkomen te zoeken. Wat zij niet wisten was dat een groot deel van hun stad geconserveerd werd onder de modder en eeuwen later (1709) herontdekt en uitgegraven zou worden.

Herculaneum nu

Vandaag de dag is de stad Herculaneum nog steeds te bewonderen in Napels. Een groot gedeelte van de stad is al blootgelegd en de Villa dei Papiri  – waar een grote collectie papyrusrollen lag opgeslagen – wordt nog steeds onderzocht. Diepe groeven in de grond van de ezelskarren belaadden met zuidvruchten, olijven of noten, herinneren aan de bedrijvigheid die de stad lang geleden kende. Stoffen, beelden, tarwe en zelfs eierschalen werden teruggevonden door archeologen en ook een groot gedeelte van de papyrusrollen van filosoof Philodemus van Gadara (110 – 40/35 v. Chr.) werd bewaard.

Daarnaast zijn nog steeds krabbels te herkennen die de inwoners in de eerste eeuw na Christus in de muren kerfden. Politieke boodschappen worden omringd door ordinaire uitspraken als “Wat mij betreft, Chius, laat je je aambeien nog eens wrijven, opdat ze nog langer in brand zullen blijven”. Ook liefdesverklaringen als “Mijn liefste, vaarwel, vaarwel!”  werden vereeuwigd, alsof de ongelukkige hartendief wist wat er ging gebeuren.

Dit artikel is eerder gepubliceerd op IsGeschiedenis.nl.

Bronnen

www.isgeschiedenis.nl: Grootste en bekendste vulkaanuitbarstingen
www.britannica.com: Dionysius of Halicarnassus
www.britannica.com: Strabo
www.historischnieuwsblad.nl: De verwoesting van Pompeii en Herculaneum
www.nu.nl: Wetenschappers ontcijferen verbrand Vesuvius-perkament
www.wikipedia.org: Philodemus, Herculaneum, Herculaneum

Afbeelding

Karl Briullov [Public domain], via Wikimedia Commons

Meer weten over archeologie? Lees Archeologie Magazine.