Thomas van Roijen
Onderzoekers van de Amerikaanse Smithsonian Institution hebben mogelijk het oudste bewijs van kannibalisme gevonden. Ze zijn tot hun vondst gekomen na het analyseren van snijmarkeringen op een oeroud scheenbot uit Kenia. Het bot behoorde toe aan een mensachtige eigenaar die 1,45 miljoen jaar geleden leefde en wordt gekenmerkt door snijsporen van een stenen werktuig. Volgens de onderzoekers wijst de aard van de snijsporen er in ieder geval op dat de eigenaar ervan is geslacht, om hoogstwaarschijnlijk te eindigen als maaltijd. Tot welke mensensoort zowel de eigenaar van het scheenbeen als het stenen werktuig hoorden, is onduidelijk.

De vondst kwam uit de lucht vallen voor de onderzoekers. Paleoantropologe Briana Pobiner deed in een Keniaans museum onderzoek naar de roofdieren die op de voorouders van de moderne mens jaagden. Toen zij een scheenbeen uit de museumcollectie met een vergrootglas onderzocht op tandafdrukken van roofdieren stuitte zij op iets onverwachts: negen markeringen die met een voorwerp leken te zijn gemaakt. Het was overduidelijk dat dit door een mensachtige was gedaan. Na mallen te hebben gemaakt van de snijsporen en ze te hebben vergeleken met andere snijsporen uit dezelfde periode, bleek het van een stenen werktuig afkomstig te zijn.
 

De snijsporen op het scheenbeen van dichtbij.

Jennifer Clark.

Met precisie

Op zichzelf bewijst de aanwezigheid van de snijmarkeringen niet dat de mensachtige geslacht is om vervolgens opgegeten te worden. Het is vooral de plek en de aard van de sporen die veelzeggend zijn. De snijsporen zitten namelijk precies op de plek waar de kuitspier aan het bot vastzit. Een perfecte plek om een stuk vlees los te krijgen van de rest van het been. Daarnaast is er herhaaldelijk en gericht rond dezelfde plek op het bot gesneden, niet op willekeurige plekken. Dit wijst er volgens de onderzoekers op dat de ‘slager’ de mensachtige niet wilde uitschakelen door het been te verwonden, maar simpelweg het bot van vlees wilde ontdoen.

Behalve de snijmarkeringen zaten er ook twee tandafdrukken op het bot die waarschijnlijk van een sabeltandtijger afkomstig waren. Doordat de tandafdrukken overlappen met de snijsporen is het lastig te zeggen door wie het slachtoffer als eerst is geveld. Was er bijvoorbeeld een groep mensachtigen zo slim om de prooi van een sabeltandtijger buit te maken? Of was het juist de sabeltandtijger die zijn kans schoon zag?
 

Vergelijking met snijsporen op botten van dieren uit dezelfde periode als de vondst.

Briana Pobiner.

Wel of geen kannibalisme?

Dat het gaat om de slachting van een mensachtige achten de onderzoekers voldoende bewezen. Of het om kannibalisme gaat is echter niet met zekerheid te zeggen. Het is namelijk onduidelijk bij welke mensensoort zowel eter als gegetene hoorden. Het in 1970 gevonden scheenbeen is namelijk als enige restant van zijn eigenaar gevonden. Van de eigenaar van het stenen werktuig hebben we alleen de achtergelaten snijsporen. Twee miljoen jaar geleden waren er al mensachtigen die naast elkaar leefden. In het geval van de vondst kan het zomaar zijn dat de ene mensensoort de andere at, wat in technische zin geen kannibalisme is. 

Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!

De vondst blijft echter uniek. Het is namelijk het oudste bewijs van een mensachtige die door een andere mensachtige werd geslacht. Of het vlees in de maag van iemand van dezelfde mensensoort terecht is gekomen, óf in die van een andere, maakt in die zin niet uit. Het toont aan dat mensachtigen elkaar anderhalf miljoen jaar geleden al zagen als mogelijke voedselbron. Ook bewijst de vondst volgens de onderzoekers dat collectiestukken die al jaren in een museum liggen nog een hoop andere verhalen kunnen vertellen.