Het idee van tienduizenden zwoegende slaven die onder de brandende Egyptische zon de kolossale piramides opbouwen, wordt vaak verteld. Het is een beeld dat we kennen uit films en Bijbelse verhalen. Maar klopt dit eigenlijk wel? Archeologisch onderzoek van de afgelopen decennia, aangevuld met recente ontdekkingen, geeft een heel ander beeld van de bouwers van deze wereldwonderen.

Eeuwenlang dachten we dat slaven de piramides bouwden. Deze gedachte kwam deels van de Griekse geschiedschrijver Herodotus, die in de 5e eeuw v.Chr. schreef over 100.000 mensen die in ploegendiensten werkten. Dit beeld, later versterkt door religieuze teksten en populaire media, schilderde de bouwers af als een onderdrukt volk dat gedwongen werd tot dit zware werk. Het paste ook goed bij het idee van almachtige farao's die onmenselijke eisen stelden. Daarnaast speelde het Bijbelverhaal over de uittocht van Mozes een rol in de hardnekkigheid van deze mythe, hoewel historisch onderzoek uitwijst dat er in de tijd van de piramidebouw nog geen joden in Egypte waren.

Steeds meer bewijs dat het geen slaven waren

Moderne Egyptologen vinden echter steeds meer bewijs dat deze oude theorie tegenspreekt. Sinds de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw kwamen er op verschillende plekken rond de piramides, vooral bij Gizeh, aanwijzingen naar boven voor een heel ander scenario.

Arbeidersdorpen en begraafplaatsen

Archeologen vonden resten van grote arbeidersdorpen, compleet met bakkerijen, plekken om vis te verwerken en zelfs een soort vroege ziekenhuizen. Belangrijker nog: er werden begraafplaatsen ontdekt waar de lichamen van de arbeiders werden bijgezet. Deze graven waren weliswaar eenvoudig, maar bevatten vaak grafgiften en soms inscripties die wezen op een respectvolle begrafenis. Dit is heel anders dan hoe slaven in die tijd werden behandeld en begraven. In sommige tombes vonden archeologen zelfs titels als ‘opzichter’ en ‘vakman’, wat duidt op hiërarchie en specialisatie.

Voeding en medische zorg

Onderzoek naar menselijke resten liet zien dat de arbeiders relatief goed aten, met veel eiwitten. Ook waren er sporen van medische zorg te zien, zoals botbreuken die professioneel waren gespalkt en genezen. Dit wijst op een zorgsysteem dat niet zou hebben bestaan voor slaven die makkelijk te vervangen waren. Uit botvondsten bleek bovendien dat dagelijks duizenden mensen gevoed konden worden met rund- en geitenvlees — iets wat ondenkbaar zou zijn geweest voor dwangarbeiders.

Organisatie en vakkennis

De piramides zijn enorm complex en precies gebouwd. Dit kon alleen met veel organisatie, planning en gespecialiseerde kennis. Zo'n werk kon niet worden gedaan door ongetrainde slaven. Er waren bouwmeesters, ingenieurs, steenhouwers, timmerlieden en vele andere vakmensen nodig.

Hoe werden de piramides dan gebouwd?

De meeste archeologen zijn het er nu over eens dat de piramides werden gebouwd door een mix van vaste, professionele vakmensen en tijdelijke arbeiders die waarschijnlijk uit de hele Nijldelta kwamen. Deze tijdelijke krachten werkten vaak in ploegendiensten, mogelijk in periodes dat er minder werk was in de landbouw, zoals na de oogst of tijdens de overstroming van de Nijl. Dit kan verklaren hoe Herodotus aan het getal van 100.000 kwam, hoewel dat waarschijnlijk een flinke overdrijving is.

Deze arbeiders waren geen slaven zoals wij dat nu kennen. Ze kregen betaald (in spullen, zoals voedsel en onderdak), werden goed gevoed en kregen medische zorg. Hun deelname aan zo'n groots project was waarschijnlijk een eer en een religieuze plicht, die hen een plek in het hiernamaals garandeerde. Het gaf hen ook een zekere status in de samenleving. In hiërarchische graven rond de piramide zijn opzichters vaak hoger begraven dan de gewone arbeiders, wat laat zien dat er respect en rangorde bestonden.

Recent bewijs

Het meest recente en duidelijke bewijs hiervoor komt van de bekende Egyptoloog Dr. Zahi Hawass en zijn team. Hun baanbrekende ontdekkingen in en rond de Grote Piramide van Gizeh hebben de slavenmythe definitief weerlegd.

Graven van de bouwers

Ten zuiden van de Grote Piramide heeft het team tombes ontdekt die hoogstwaarschijnlijk de laatste rustplaatsen zijn van de piramidebouwers. Dr. Hawass benadrukt: "Als ze slaven waren geweest, zouden ze nooit zijn begraven in de schaduw van de piramides. Slaven zouden hun tombes niet voor de eeuwigheid hebben voorbereid, zoals koningen en koninginnen dat deden, binnen deze tombes." Deze graven liggen in smalle, moeilijk bereikbare kamers, met teksten die alleen getrainde Egyptologen kunnen lezen, wat vervalsing uitsluit.

Titels en status

In deze tombes vonden ze niet alleen gereedschap, maar ook beelden van de arbeiders die enorme steenblokken verplaatsen. Interessant zijn de titels als "opzichter van de zijde van de piramide" en "vakman" op sommige graven. Dit bevestigt de professionele status en de gespecialiseerde rol van deze mensen.

Voedselvoorziening

Analyse van duizenden dierenbotten op de site liet zien dat de arbeiders uitstekend aten. Een expert van de Universiteit van Chicago ontdekte dat er dagelijks 11 koeien en 33 geiten werden geslacht om de arbeiders te voeden, genoeg voor zo'n 10.000 mensen per dag. Dit staat ver af van het idee dat ze alleen knoflook, uien en brood aten.

Bouwtechnieken

Dr. Hawass heeft ook nieuwe inzichten gegeven in de bouwmethoden. Het kalksteen kwam van dichtbij, en er is bewijs van een hellingbaan van puin en modder, waarvan resten ten zuidwesten van de piramide werden gevonden. Dit laat zien hoe ingenieus en georganiseerd de bouw was.

De Grote Piramide van Gizeh, gebouwd onder farao Cheops, blijft een van de meest indrukwekkende bouwwerken uit de oudheid. Dankzij continu archeologisch onderzoek, zoals dat van Dr. Zahi Hawass, komen we steeds dichter bij het ware verhaal achter deze monumenten en de handen die ze creëerden.