Met een tentoonstelling over het schoonheidsideaal van de vrouw slaat het Gallo-Romeins Museum in Tongeren verschillende vliegen in één rake klap.

De eind 2015 overleden Belgische kunstfotograaf wist de schoonheid van het vrouwelijk lichaam, vaak met theatrale stenen composities als decor, in sensuele stijlvolle foto’s te vereeuwigen. ‘Als je in zijn fotocollectie vol met hedendaagse mooie dames en oude stenen duikt, dan raak je in een sfeer die ons deed denken aan Petronius’ roman Satiricaen vooral aan zijn verhaal over een uitzinnig decadent maal, het beroemde diner van Trimalchio’, aldus museumcurator Bart Demarsin. ‘Het was mede die sfeer van allerlei stereotypen over Romeinen en Romeinse orgieën die tot het boeiende idee leidde om een soort van dialoog te arrangeren tussen het fotowerk van Lagrange en het schoonheidsideaal van de Romeinen. In die dialoog spelen vragen als: hoe werd er over dat schoonheidsideaal in die tijd gedacht, wat deden de vrouwen toen om dat ideaal te benaderen en zijn gedachten daarover ook nu nog levend?’ Die dialoog heeft op een unieke en intrigerende wijze gestalte gekregen in deze expositie, waarin meer dan vijftig sensuele foto’s van prachtige, soms naakte, vrouwen van nu, als smaakmaker fungeren om op onderdelen en facetten van het schoonheidsideaal in te gaan. Dit aan de hand van authentieke objecten uit de Romeinse tijd. De foto’s en objecten worden bovendien geconfronteerd met toepasselijke citaten van Romeinse auteurs, die toen al in de ban waren van het vrouwelijk schoon. Uit wat je bij al die onderdelen en facetten ziet en leest, krijg je althans enig beeld van het schoonheidsideaal van de vrouw in het oude Rome. De overal afgebeelde godin Venus ging daarbij door voor het hoogste ideaal. ‘Maar de gemiddelde ideale Romeinse schone’, zo vat Demarsin het samen, ‘moest jong zijn, had grote, fonkelende, geaccentueerde ogen, lange wimpers en wenkbrauwen, een bleek gelaat met rozerode wangen, een rij witte tanden, een volle haardos, niet te grote, witte stevige borsten, een klein buikje, weinig of geen lichaamshaar en een vlekvrije zachte huid. Afhankelijk van haar leeftijd  en haar sociale status en die van haar echtgenoot behoorden daar ook nog make-up, parfums, kledij en juwelen bij’.

Vrouwen pasten eveneens allerlei middeltjes en technieken toe om tekortkomingen weg te werken of extra aantrekkelijk uit te zien. Van de daarbij benodigde objecten zoals pincetten, pruik, haarnaalden, vaasjes met resten van cosmetische middeltjes, spiegels, toont de expositie eveneens voorbeelden. En bij al deze pracht en praal wordt niet vergeten dat vrouwen uiteraard dat ideaal, dat vaak in reclame sterk wordt beklemtoond, vaak deels of helemaal niet kunnen navolgen en zich daardoor slecht in hun vel voelen. De expo wordt afgesloten met tien filmpjes waarin vrouwen die met het schoonheidsideaal een moeilijke of complexe relatie hebben, hun levensverhaal vertellen. Ook kinderen kunnen zich in deze tentoonstelling op eigen wijze in het schoonheidsideaal inleven. In een speciale workshop krijgen zij de kans met pastelkrijt op een houten plaatje een ‘Romeinse selfie’ te maken als een soort van Romeins mummieportret.

Archeologie van de oorlog

De lezers van dit magazine hebben hier al vaker artikelen kunnen lezen over wat er in binnen- en buitenlandse bodem van strijdgebieden zoal teruggevonden wordt. Maar een overzicht van deze jonge tak van de archeologie hebben we nog niet eerder kunnen bewonderen.

Daar is thans verandering in gekomen, nu tot en met 14 mei 2017 in Het Noordbrabants Museum te ‘s-Hertogenbosch de eerste Nederlandse tentoonstelling over oorlogsarcheologie plaatsvindt. Aan de hand van ruim 700 objecten en verschillende multimediale presentaties wordt hier ingegaan op allerlei aspecten van de oorlogsarcheologie van de steentijd tot de Koude Oorlog. Nederlandse opgravingen betreffende de periode van 2000 voor Chr. tot 2000 na Chr. staan hierbij vooral centraal, maar zijdelings wordt ook ingegaan op opgravingen en vondsten in België (vooral wat betreft Eerste Wereldoorlog) en Duitsland (het naziverleden). De bekende archeologen Evert van Ginkel (TGV teksten en presentatie) en Arjen Bosman (Military Legency), specialist militair erfgoed van de twintigste eeuw, tekenden voor de samenstelling van dit overzicht.

Het geheel is een indrukkende presentatie geworden, zeker waar de samenstellers het menselijke verhaal achter de voorwerpen centraal stellen. Ze brachten hier een grote variëteit aan voorwerpen bijeen, voor de helft afkomstig uit provinciale en gemeentelijke depots voor bodemvondsten. We zien prehistorische skeletten, Romeinse slingerkogels, middeleeuws geschut, zwaarden en ander gevechtsmateriaal uit volgende eeuwen, vuurwapens uit de Slag bij Arnhem, maar ook alledaagse objecten uit Napoleontische legerkampen en concentratiekampen. En veel ander materiaal uit de Tweede Wereldoorlog, waaronder reclame- en andere borden, Brits en Amerikaans militair materiaal en resten van bommenwerpers. Ook een tweetal ‘ontaarde’ beelden die bij opgravingen in Berlijn aan het licht kwamen, alsmede een gipsen engel die beschadigd werd tijdens het verblijf van Duitse of geallieerde troepen in een klooster in Nijmegen en die in een afvalkuil belandde.

Bij de tentoonstelling is ook een zeer informatieve en rijk geïllustreerde publicatie verschenen, waarin in woord en beeld nogmaals het overzicht van de oorlogsarcheologie wordt gepresenteerd. Waarmee dat overzicht ook na de tentoonstelling beklijft. Tenslotte melden we hier nog een interessant initiatief in verband met deze tentoonstelling: van woensdag 1 maart tot en met zondag 5 maart 2017 onderzoeken archeologen Ivar Schutte en Jobbe Wijnen - beiden gespecialiseerd in onderzoek naar kampen uit de Tweede Wereldoorlog - een strook grond op het terrein van Nationaal Monument Kamp Vught. Deze opgraving, die voor het publiek toegankelijk is, vindt plaats in het verlengde van de reconstructie van de kampspoorlijn op het terrein. Na het onderzoek zullen de resultaten worden gepresenteerd in deze tentoonstelling van Het Noordbrabants Museum.