De stad Gorinchem kent een heldhaftige geschiedenis.
Ad van Schaik
Gorinchem – dé vestingstad van Nederland
De stad Gorinchem - spreek uit Gorcum - kent een heldhaftige geschiedenis. Sporen daarvan zijn nog altijd zichtbaar; de 16e-eeuwse vesting is zelfs de grootste van ons land. Wie wandelt over de hoge wallen en daarna slentert door de smalle straatjes en stegen maakt een duik in de geschiedenis van deze boeiende stad die door haar strategische ligging en op een kruispunt van waterwegen door de eeuwen heen een voorname rol speelde.
Tekst: Ad van Schaik
Rond 1600 kreeg Gorinchem haar huidige vestingvorm, nadat de middeleeuwse stadsmuren door de uitvinding van buskruit en het kanon niet meer voldeden. De vesting Gorinchem telt nog tien van de oorspronkelijke elf bastions (vijfhoekige uitsteeksels) en nog een stadspoort: de sierlijke Dalempoort uit 1597.
Een blik op een landkaart leert je meer over de verrassende geografische ligging van Gorinchem: op de grens van Zuid-Holland, Gelderland en Noord-Brabant. Aan de overkant liggen Slot Loevestein en het vestingstadje Woudrichem. Opvallend ook is de ligging van Gorinchem op een kruispunt van waterwegen. De Merwede, een van de drukst bevaren wateren van ons land en de Linge, die net als de Maas bij Gorinchem in de Merwede stroomt. De dichter Tollens wist het al: ‘Waar Maas en Waal te zamen spoelt, en Gorkum rijst van ver…’
Hugo de Groot
Dan kom ik uit in het hart van de stad: de Grote Markt, waar een poortje herinnert aan de rechtsgeleerde Hugo de Groot, die vanwege zijn geloofsovertuiging en politieke rol van 1619 tot 1621 gevangen werd gezet op Loevestein. De Groot was in zijn tijd zo befaamd, dat zijn spectaculaire ontsnapping in 1621 in een boekenkist, werd opgenomen in de Canon van de Nederlandse Geschiedenis. Nadat de kist uit Loevestein was overgevaren naar Gorinchem, werd deze op de Grote Markt afgeleverd in het huis van de garenhandelaar Daetselaer. Via het nog altijd bestaande poortje vluchtte hij het huis uit.
Martelaren
Minder beroemd dan Hugo de Groot, maar bekend bij katholieken in heel Europa zijn de 19 Martelaren van Gorcum, die in Rome werden zaligverklaard. De hele derde verdieping van het Gorcums Museum aan de Grote Markt is aan hen gewijd. Op 25 juni veroverden de Watergeuzen met een vloot van veertien schepen Gorinchem. De 19 katholieke geestelijken uit de stad werden gevangengenomen en overgebracht naar Den Briel, waar ze gruwelijk werden gemarteld en gedood.
Hamel
Het verhaal over de schipbreuk van Hendrick Hamel voor de kust van Korea is een van de meest bijzondere VOC-avonturen die ik ken. Hendrick Hamel (1630-1692), zoon van een Gorinchemse vestingbouwer, monsterde als twintigjarige aan als ‘busschieter’, kanonnier. Op de Kortendijk sta ik voor zijn in stijl herbouwde geboortehuis, nu een boeiend museum. De in Nederland vrijwel onbekende Hamel wordt in Korea vergeleken met Marco Polo. In 1666 wist hij met een zeilbootje te ontsnappen uit Korea. Terug in Nederland schreef hij zijn ‘Hamel Journael’. Het werd een bestseller!
