De Akropolis van Athene is een van de beroemdste archeologische vindplaatsen van de wereld, en onderdeel van de UNESCO Werelderfgoedlijst. De 156 meter hoge tafelberg in de hoofdstad van Griekenland wordt ook wel gezien als het natuurlijk centrum van Athene. Door de ligging bovenop de hoge berg is het van kilometers ver te zien. In de tijd van de Oude Grieken was de Akropolis het religieuze en politieke centrum van Athene, en werden er vele tempels en sculpturen gebouwd.

Akropolis

Akropolis is een Grieks woord, wat letterlijk ‘stad op de top’ betekent. De Akropolis van Athene is dan ook niet de enige in zijn zoort, hoewel hij wel veruit de bekendste is. De Griekse Akropolis stond altijd zo op een zo hoog mogelijke locatie en was een belangrijk politiek en religieus symbool voor de stad. Het stichten van een stad was een religieuze handeling voor de Grieken, dus een lokaal huis voor de goden was van cruciaal belang. De locatie hoog op de berg kozen ze zowel om religieuze als militaire redenen. Op militair gebied omdat een Akropolis altijd een fort was, en het een tactisch voordeel is om deze zo hoog mogelijk te bouwen; zo zie je je vijand bijvoorbeeld altijd aankomen. Vanuit religieus oogpunt werd deze locatie gekozen omdat een heuvel vaak natuurlijke mysteries had (grotten, valleien), die de aanwezigheid van de goden benadrukten.

Oude bewoners

Hoewel veel mensen zich de Akropolis van Athene herinneren als een heiligdom van de oude Grieken, werd de berg al veel eerder bewoond. De platte bovenkant van de heuvel is namelijk het resultaat van duizenden jaren bebouwing, die al begon in de bronstijd. Hoewel er van deze periode weinig bekend is, weten wetenschappers vrijwel zeker dat de Myceense beschaving (ca. 1600-1100 v.Chr.) de tafelberg aan het einde van de bronstijd hebben bewerkt. Er zijn namelijk restanten gevonden van een Myceens paleis, omringd door een grote muur van 4,5 meter dik en 6 meter hoog. Hier woonde de lokale heerser en zijn huishouden.

De oude Grieken

In de achtste eeuw voor Christus kreeg de Akropolis langzaam een religieus karakter. In deze periode verrees er namelijk een tempel op de heuveltop, ter ere van de godin Athena. Dit was de beschermgodin van de stad. Er is echter weinig bekend over het architectonische uiterlijk van de gebouwen op de berg vóór de Archaïsche periode (ca. 800-480 v.Chr.). In deze periode werden veel religieuze festivals georganiseerd op de Atheense Akropolis. Archeologen hebben dan ook een groot aantal voorwerpen uit deze tijd gevonden op de Akropolis. Deze vondsten laten zien hoe groots de Griekse beschaving destijds was. In 480 v.Chr. werden de Atheners aangevallen door de Perzen, die na hun overwinning bij Thermopylae de stad plunderden. Zij vernielden bijna elk bouwwerk dat op dat moment op de Akropolis stond. De Atheners verstopten daarom de overgebleven sculpturen in grotten. Datzelfde jaar moesten de Perzen zich echter alweer terugtrekken. Om te voorkomen dat dit belangrijke complex nogmaals onder de voet gelopen zou worden, bouwden de Atheners twee nieuwe forten.

De ‘Gouden Eeuw’ van Athene (460 v.Chr.-430 v.Chr.)

Onder de leiding van de staatsman Perikles (die leefde van ca. 495 tot 429 v.Chr.) bereikte Athene haar culturele hoogtepunt. Tijdens zijn bewind werden dan ook veel van de huidige overgebleven structuren op de Akropolis gebouwd. Het enorme bouwproject duurde vijftig jaar, en Perikles kon niet zien hoe zijn visie werkelijkheid werd omdat hij stierf voordat de werkzaamheden voltooid waren. De architecten en arbeiders werkten gelukkig door aan het project, en er werden veel iconische bouwwerken gerealiseerd.

Parthenon

Een van de belangrijkste bouwwerken die in de Gouden Eeuw van Athene werd gebouwd is het Parthenon, een enorme tempel die de heuvel van het Akropolis domineert. De tempel is toegewijd aan de Griekse godin Athena, net zoals de oude tempel die in 480 v.Chr. door de Perzen werd vernield. De meeste sculpturen (zoals een goud en ivoren beeld van Athena) zijn in de loop der eeuwen verloren gegaan. Ook het witte marmer is in de loop der jaren beschadigd. De basisstructuur bleef echter intact. Het Parthenon is een Dorische tempel, een van de oudste stijlen uit de bekende Griekse bouworden. Het is aan alle kanten door zuilen omgeven (dit noemt men ook wel een peripteros), en volledig van marmer gemaakt. Het dak was van hout, en belegd met marmeren dakpannen. Naast de verschillende sculpturen werd het bouwwerk gedecoreerd met zogenaamde metopen, stenen platen waarop bijvoorbeeld strijdtaferelen werden verbeeld. Al het beeldhouwwerk was oorspronkelijk beschilderd met rode, blauwe en gele verfstoffen. Deze schilderingen zijn in de loop der eeuwen echter afgebladerd.

Het Parthenon

Martin Cígler, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons

Verwoesting en behoud

In 338 v.Chr. werd het al verzwakte Athene verslagen door koning Philippus II uit Macedonië. Hiermee verloor de stad haar zelfstandigheid. In 168 v.Chr. namen de Romeinen er de macht over, nadat ze de Macedoniërs hadden verjaagd. Veel van de originele gebouwen van de Akropolis werden later in de geschiedenis verwoest of hergebruikt. Toen Rome in de zesde eeuw Christelijk werd, veranderden veel tempels bijvoorbeeld in kerken. Zo werd het Parthenon toegewijd aan de Heilige Maria. In de 15^e eeuw veoverden de Ottomanen Athene, waarna het Parthenon omgevormd werd tot moskee. Het zou uiteindelijk tot de negentiende eeuw duren voor de Akropolis weer in Griekse handen kwam, toen Griekenland zich in 1829 definitief van het Ottomaanse Rijk afscheidde. In de decennia die daarop volgden deden de Grieken vele opgravingen op de heuveltop, wat een hoop archeologische vondsten opleverde. Restauraties begonnen bij het aanbreken van de twintigste eeuw. De Akropolis van Athene is nu een populaire toeristische bestemming, en het hele jaar door te bezoeken.

Bronnen: Britannica, History