Uitlaatpijp van de U-15 met het serienummer erop
Tomas Termote
Verdwenen Duitse duikboten uit de Eerste Wereldoorlog geïdentificeerd voor Belgische kust
Thomas van Roijen
Twee wrakstukken voor de Belgische kust bij Zeebrugge zijn na honderd jaar eindelijk geïdentificeerd. In onderzoek onder leiding van maritiem archeoloog Tomas Termote, hebben archeologen vastgesteld dat het om twee Duitse duikboten gaat die operationeel waren tijdens de Eerste Wereldoorlog. De U-boten U-5 en UC-14 staken respectievelijk in 1914 en 1917 van wal uit de haven van Zeebrugge om nooit meer terug te keren. Volgens de archeologen zijn beide onderzeeërs op een mijn gevaren waardoor de voltallige bemanning het leven liet. Na honderd jaar is het voor het eerst duidelijk wat er met de tientallen bemanningsleden is gebeurd en kunnen nabestaanden generaties later worden ingelicht.
De periscoop van de U-5
Tomas Termote
Perfecte omstandigheden voor onderzoek
De locatie van de wrakken, twee zeemijl (één zeemijl is 1,852 meter) vanaf Zeebrugge, is al langer bekend. Vanwege het slechte zicht onder water, kon Tomas Termote echter alleen op de tast technische tekeningen maken van de duikboten. In de buurt wordt namelijk veel gebaggerd in de bodem, waardoor ronddrijvend sediment het zicht bemoeilijkt. Dit voorjaar kwam er verandering in deze omstandigheden: terwijl de overvloedige zon het water verlichtte, zorgde de aanhoudende noordoostenwind en het dode tij dat er weinig sediment rond de wrakken dreef.
Toen het zicht onder water beter was, konden de wrakken uiteindelijk geïdentificeerd worden als U-boten die in de Eerste Wereldoorlog zijn gezonken. Aan de beschadigingen was te zien dat de duikboten door explosies tot zinken zijn gebracht, waarschijnlijk omdat ze op een mijn voeren. De bemanning, van wie de lichamen nog steeds aan boord zijn, had geen enkele mogelijkheid van ontsnappen.
Eén van de eerste U-boten
De U-5 was in 1910 gebouwd en was daarmee één van de eerste U-boten. De duikboot was maar liefst 57 meter lang en had een bemanning van 28 man. Na aan het begin van de oorlog actief te zijn geweest vanuit Bremen, werd de U-5 in december 1914 naar Zeebrugge gestuurd om vanuit daar kustpatrouilles uit te voeren. Toen de U-5 op 18 december de haven van Zeebrugge verliet, moet hij net buiten de kust een mijn hebben geraakt. Momenteel ligt de duikboot zo’n twaalf meter onderwater en verkeert hij ondanks zijn ondiepe positie in een goede staat. Zo vonden de archeologen het serienummer op de uitlaatpijp, waardoor ze konden achterhalen dat het om de U-5 ging.
De U-5 (tweede van links) samen met andere U-boten
Archief gouverneur West-Vlaanderen
Van de Middellandse Zee naar de Noordzee
Minder dan een zeemijl verwijderd van de U-5 ligt het wrak van de UC-14. De UC-14 was 32 meter lang, had een bemanning van vijftien personen en was tijdens de oorlog gebouwd in 1915. Voor zijn ondergang in 1917 had de UC-14 er twee jaar opzitten in de Middellandse Zee. Hier werd hij gebruikt om munitie- en wapentransporten te leveren tussen de Oostenrijks-Hongaarse marine en de Ottomaanse stad Istanbul, beide bondgenoten van Duitsland. Daarna werd de Uz-14 ingezet als mijnenlegger in de Adriatische Zee, waardoor vijftien schepen (voornamelijk Italiaanse troepentransporten) zijn gezonken. Het bleek dat deze kleine en wendbare duikboot handig zou kunnen manoeuvreren tussen de zandbanken van de Noordzee om zo de Britten dwars te zitten. De UC-14 werd dan ook in stukken gelast en op de trein gezet naar Oostende.
De UC-14 verlaat de sluis van Zeebrugge
Archief gouverneur West-Vlaanderen
Op 1 oktober 1917 vertrok de UC-14 uit de haven van Zeebrugge, en stuitte niet veel later op een mijn. Een ooggetuige die dezelfde avond bij Zeebrugge aan wal stond, zag een “felle lichtflits en een enorme ontploffing”. Het lijk van de officier van de UC-14 spoelde een paar dagen later aan in Nederland, de rest van de lichamen bevindt zich nog steeds aan boord. Waarschijnlijk stond hij bovenwater in de toren van de duikboot om de moeilijke ondiepe uitvaart te navigeren. De archeologen hebben nog geen serienummers aangetroffen op het wrak van de UC-14. Wel wijzen veel van de resten op een duikboot van hetzelfde type als de UC-14 en zijn er, net zoals in het verslag van de ooggetuige, duidelijke sporen van een grote ontploffing. De archeologen gaan er dan ook vanuit dat het om het wrak van de UC-14 gaat.
Via maritiem-archeologisch en historisch onderzoek is het mysterie van de U-5 en UC-14 meer dan honderd jaar later eindelijk ontrafeld. Voor de nabestaanden biedt dit generaties later duidelijkheid over wat er met hun familieleden is gebeurd. Nu is het aan de gouverneur van West-Vlaanderen om te bepalen wat er met de vondsten moet gebeuren en hoe ze kunnen bijdragen aan verder onderzoek.
Archeologie Online is van de makers van Archeologie Magazine. Meer weten over dit prachtige magazine? JA GRAAG!
