Het had heel wat voeten in de aarde, maar wij wilden per se de Romeinse ruïnes van Madauros (Madaura) bezoeken in het oosten van Algerije. De weg was moeilijk te vinden, maar een passerende herder wist raad. Met een bijna typisch mediterrane stelligheid zoals we die vaker tegenkwamen, beantwoordde hij onze vraag waar Mdaourouch – de moderne naam voor het Romeinse stadje – lag: "gewoon rechtdoor rijden!"Ook in dit geval bracht "gewoon rechtdoor" ons weer op de beoogde plek ....ruïnes, stenen, zuilen, Romeinse straten ..... verlaten .... op één bewoond huis na .... daar leek alleen een hond onze aanwezigheid te raden .... Hij begon vervaarlijk te blaffen en te grommen. Gelukkig hield hij het al snel voor gezien in die bloedhitte en ging hij weer in de schaduw van de enige boom liggen slapen.

In de ban van De Gouden Ezel

Hier stonden we dan eindelijk in Madauros, waar Apuleius rond 125 was geboren. Jaren geleden raakten we in de ban van zijn roman De Gouden Ezel, waarin de ik-figuur Lucius door zijn nieuwsgierigheid en het onfortuinlijke lot in een ezel verandert. Sinds we deze roman lazen, werden ook wij meegesleept door Lucius' ezel-avonturen en het prachtige sprookje van Amor & Psyche, verteld door een dronken oude vrouw.

Madauros, hier begon het dus allemaal. De ruïnes lagen er verstild bij. Nadat de hond weer was ingedut, was er geen levende ziel te bekennen ...... of toch wel? Ja, een knaap die razendsnel op zijn blote voeten van steen naar steen hoppend het zijn taak achtte ons woordloos rond te leiden. Of liever, wij gingen onze weg en hij hield ons nieuwsgierig in de gaten.

Filosoof Apuleius

Madauros was ooit het intellectuele centrum van de regio. Twee eeuwen nadat Apuleius hier Latijn leerde, kwam de tiener Augustinus hier enkele jaren studeren. Later herinnerde deze christelijke denker en schrijver zich nog de twee beelden van Mars die op het forum van Madauros stonden. Ze zijn niet meer, maar op een laag muurtje staan nog wel schots en scheef wat resten van beelden bij elkaar. Een man in toga, een torsofragment van Apollo, een grafmonument...

Misschien ligt er ook nog ergens een onopgemerkt fragmentje van een Apuleius-beeld. We weten namelijk – dankzij een teruggevonden inscriptie – dat de inwoners van Madauros een beeld hebben opgericht voor een "filosoof". Wie kan dat anders geweest zijn dan Apuleius?

Een theater dat nog moest komen

Augustinus heeft in Madauros wel het theater bij het forum gezien dat er in Apuleius' tijd nog moest komen. Ook de badgebouwen zijn na de tweede eeuw gebouwd. Maar het forum, de straat, de huizen en de olijfpersen, dat alles moet Apuleius in zijn jeugd ook gezien hebben. Apuleius zou het forum – het centrale, openbare plein van de stad – zoals het er tegenwoordig bij ligt, niet meer herkend hebben. Dwars over het bijna vierkante plein omgeven door zuilengalerijen, bouwde de generaal van de Byzantijnse keizer Justinianus in 535 inderhaast een vesting.

Vestingbouw

Bouwmateriaal werd toen overal vandaan gesleept. Zuilen, grafmonumenten, altaren, reliëfs, kortom alles wat van steen en bruikbaar was, werd hergebruikt voor de vestingbouw. Op die manier hoopten de Byzantijnen dat Noord-Afrika weer onderdeel zou worden en blijven van een nieuw 'Romeins' rijk met Constantinopel (Istanbul) als centrum. Deze droom zou nooit uitkomen.

Madauros was in de tweede eeuw een provinciestadje waar men vooral leefde van de olijven. Nu zijn er in de omgeving vrijwel geen olijfbomen meer, maar in deze ruïnes zijn de stille getuigen nog wel terug te vinden. Lopend onder een gloeiende zon over de Romeinse straat zien we bij een van de huizen, nog duidelijk zichtbaar, de resten van een commerciële olijfpers. Nu groeit iets groens in die Romeinse olieopvangbak. Ongelooflijk hoe in zo'n gortdroge omgeving waar zelfs de distels vergelen, dit struikje nog groen weet te blijven.

We lopen terug via het Romeinse forum. Ons wacht – helaas – geen Gouden Ezel maar een zilverwitte auto, als een oventje zo heet!

Annet van Wiechen

beeld & tekst © conens & van wiechen

www.OudWeb.nl