De Syrische bevolking bevindt zich in een catastrofale burgeroorlog waarin Damascus en Aleppo, het economische centrum van het land, de centra vormen van de strijd tussen het Vrije Syrische Leger (FSA) en regeringstroepen van President Bashar al-Assad. Door middel van grootschalige grond- en luchtaanvallen tracht de regering de opstandelingen te onderwerpen.

Daadkrachtig optreden van de internationale samenleving lijkt uit te blijven ondanks de oproep van VN Secretaris-generaal Ban Ki-moon tot het snel ondernemen van internationale actie. Het conflict in Syrië, waar volgens Human Right Watch misbruik van mensenrechten een dagelijkse gebeurtenis is, resulteert in een complete verwoesting van het land. De Syrische oppositie vraagt naast internationale aandacht voor de humanitaire crisis onmiddellijke actie voor de bescherming van het nationaal cultureel erfgoed.

Bedreiging

In een brief van maart 2012 aan UNESCO laat de oppositie weten dat Assad’s optreden niet alleen mensenlevens kost, maar ook het culturele erfgoed vernietigd, waaronder moskeeën, kerken, kastelen en woonplaatsen uit de oudheid. Als gevolg van de oplopende conflicten in Aleppo, herhaalt UNESCO Directeur-generaal Irina Bokova op 26 juli haar oproep van 30 maart om het Syrische cultureel erfgoed te respecteren en te beschermen tot alle conflicterende partijen. Bokova benadrukt dat “vernietiging van het nationale erfgoed gelijk staat aan vernietiging van de ziel en de identiteit van het volk”, en waarschuwt dat de situatie met het uur verslechtert.

Syrië herbergt uiteenlopende belangrijke prehistorische en historische vindplaatsen. Als gevolg van de voortdurende verslechterde veiligheidssituatie is UNESCO niet in staat om schade aan vindplaatsen te beoordelen die genoteerd staan op UNESCO’s Wereld Erfgoedlijst. Voorbeelden van Syrische archeologische vindplaatsen die op de Wereld Erfgoedlijst staan zijn Crac des Chevaliers, Palmyra, prehistorische vindplaatsen in het noorden van Syrië, en de historische stadscentra van Damascus en Aleppo.

Problematisch

De Wereld Erfgoed Commissie overweegt momenteel een herziening van de staat waarin de archeologische vindplaatsen zich bevinden om vast te stellen of een notering op UNESCO’s Wereld Erfgoed in Gevaar Lijst gerechtvaardigd is. Deze lijst is in het leven geroepen om de internationale samenleving te kunnen attenderen op bepaalde omstandigheden, zoals gewapend conflict, die erfgoed op de Wereld Erfgoedlijst bedreigen en om internationale actie te bemoedigen. Tevens heeft UNESCO hulp ingeschakeld van naburige landen en internationale organisaties als World Customs Organization en INTERPOL om illegale handel in Syrische antiquiteiten te kunnen onderscheppen.

Problematisch is echter dat grote delen van de Syrische museale collecties niet zijn gedocumenteerd waardoor het vrijwel onmogelijk gemaakt wordt om kunstschatten terug te vinden. Naast UNESCO zijn er enkele organisaties die sinds het uitbreken van het geweld in Syrië de schade toegebracht aan het culturele erfgoed bijhouden, zoals het collectief Patrimoine Syrien en Danger (PAS). PAS waarschuwt voor een onderschatting van de dreiging waarin het Syrische culturele erfgoed zich bevindt. De meest recente melding is die van de vernietiging van de historische moskee in Homs-al Quasier op 27 juli.

Diplomatieke druk

Daarnaast hebben het Global Heritage Fund en Durham University Press 21 mei een document gepubliceerd dat de schade aan het Syrische culturele erfgoed inventariseert. Het document laat weten dat de bewuste en onbewuste vernieling van het culturele erfgoed toegewezen wordt aan alle partijen in het conflict. UNESCO waarschuwt de Syrische autoriteiten om hun verantwoordelijkheid ten aanzien van het nationaal culturele erfgoed te handhaven. Het Syrische regime is verplicht de ondertekende internationale Conventies te respecteren en na te leven.

De meest belangrijke Conventies in deze context zijn de ‘Convention for the Protection of Cultural Properties in the Event of Armed Conflict’ (1954), de ‘Convention on the Means of Prohibiting and Preventing the Illicit Import, Export and Transfer of Ownership of Cultural Property’ (1970), en de ‘World Heritage Convention’ (1972). Deze internationale verplichtingen samenkomend met pressie vanuit de internationale samenleving zal Syrië ervan moeten overtuigen haar cultureel erfgoed op een adequate manier te beschermen.

Met het aanzienlijk toenemen van het geweld deze maand, voornamelijk in Aleppo, wordt de noodzaak om zowel de bevolking als het erfgoed te beschermen steeds groter. De internationale sameleving, onder leiding van de VN, zal daarom zwaardere diplomatieke druk moeten uitoefenen op Assad’s regime.

Door: Lizzy Polman, MA MSc. - Oudheidkundige en Bestuurskundige

Meer weten over archeologie? Lees Archeologie Magazine.