Een kaart van de Atlantische Oceaan gemaakt in de werkplaats van Bartolomeo en Christoffel Columbus, ca. 1490
Gallica Digital Library
Wisten Italiaanse zeevaarders van Amerika, 150 jaar voor Columbus?
Paolo Chiesa, professor middeleeuwse letterkunde aan de Universiteit van Milaan, claimt in een nieuw onderzoek dat Amerika vermeld wordt in een Italiaanse boekenreeks genaamd de Cronica universalis. De boeken werden tussen 1339 en 1345 opgesteld door de Milanese monnik Galvano Fiamma (1283 -1344) die plekken noemt als Yslandia, Gronlandia (IJsland en Groenland) en een plek genaamd Marckalada (ook wel Markland genoemd). Volgens Chiesa verwees deze laatste naam naar een plek die zich aan de huidige oostkust van Canada bevond. Een Italiaanse monnik uit de dertiende eeuw wist dus al van het bestaan van een deel van het Amerikaanse continent, ver voordat Columbus zijn beroemde ontdekkingsreis maakte.
De Cronica universalis is pas in 2013 ontdekt in een privécollectie. Het lijkt een van de latere werken geweest te zijn van Galvano Fiamma, een monnik wiens ambitie het was om de gehele geschiedenis van de wereld te beschrijven in vijftien boeken, vanaf de ‘creatie’ tot aan zijn eigen tijd. Het lijkt erop dat de Cronica universalis nooit is afgemaakt, of dat een groot deel verloren is gegaan, aangezien het werk halverwege het vierde boek abrupt eindigt.
Genua als toegangspoort voor informatie
Paolo Chiesa legt in zijn onderzoek uit dat de Noord-Italiaanse havenstad Genua (de dichtstbijzijndste belangrijke havenstad bij Milaan) diende als toegangspoort voor allerlei informatie over verre oorden. Zeelieden uit alle uithoeken van Europa en het Middellandse Zeegebied deden deze havenstad immers aan, waarbij ze ook verhalen over de door hen bezochte regio’s uitwisselden. Noordse zeevaarders deelden waarschijnlijk informatie over IJsland en Groenland en het mysterieuzere Markland met Zuid-Europese handelaren, die deze verhalen vervolgen mee naar huis namen, waardoor de kennis van deze landen zich verspreidde tot aan Genua en uiteindelijk ook Milaan.
Geruchten van verre landen
Chiesa baseert zijn claim voor een groot deel op de volgende passage uit de Cronica universalis:
“Zeevaarders die vaak de zeeën van Denenmarken en Noorwegen bevaren, zeggen dat er voorbij Noorwegen nog een land bestaat dat Yslandia heet. Nog verder dan dat bestaat een eiland genaamd Gronlandia, waar de poolster in het zuiden blijft. Het wordt geleid door een bisschop en er groeit geen graan of fruit. Mensen leven hier van melk, vlees en vis. Ze leven in ondergrondse huizen en verheffen nooit hun stem, uit angst dat wilde beesten hen zullen horen en verslinden. Er leven hier gigantische witte beren, die in de zee zwemmen en schipbreukelingen aan land trekken. (...)
Verder ten westen bestaat een land genaamd Marckalada, waar reuzen leven. Gebouwen zijn hier gemaakt met zulke grote stenen, dat ze alleen door reuzen gebouwd kunnen zijn. Er zijn ook groene bomen, dieren en een groot aantal vogels. Geen zeevaarder was echter in staat om iets over dit land zeker te weten of met zekerheid te beschrijven.”
Het is duidelijk dat Fiamma in het eerste gedeelte spreekt over een nederzetting op Groenland, en dat hij beschikte over behoorlijk accurate kennis van het land. Dat is niet gek, gezien het feit dat er op Groenland tussen ca. 1000 - 1500 twee Noordse nederzettingen bestonden. Groenland was dus waarschijnlijk door veel meer zeelieden bezocht dan Markland. Fiamma’s beschrijving van Markland is dan ook duidelijk meer gebaseerd op geruchten, zoals hij zelf toegeeft in de laatste zin van het citaat.
ARCHEOLOGIE ONLINE IS VAN DE MAKERS VAN ARCHEOLOGIE MAGAZINE, MEER WETEN OVER DIT PRACHTIGE MAGAZINE? KLIK HIER!
Waar lag Markland?
De meeste archeologen en historici vermoeden dat Markland zich bevond op Newfoundland of op Labrador (het grote schiereiland in het oosten van Canada), maar archeologische bewijzen hiervan zijn nooit gevonden. Markland dook weliswaar op in diverse middeleeuwse bronnen, maar dit waren uitsluitend Scandinavische bronnen, zoals de Saga van Erik de Rode of de Saga van de Groenlanders. Het terugvinden van Markland in een Noord-Italiaanse bron - ruim honderd jaar voor de geboorte van Columbus - was dan ook zeer onverwachts. In de Scandinavische bronnen wordt Markland ook veelal genoemd als een rijk bebost land, vaak in contrast met het dorre en koude IJsland of Groenland.
Een kaart van de tochten die verschillende Noordse zeevaarders maakten, gebaseerd op verschillende saga's.
Masae via Wikimedia Commons.
Kennisnetwerken
“Het valt historici al langere tijd op dat veertiende-eeuwse zeekaarten uit Genua en Catalonië een betere geografische representatie tonen van het noorden”, aldus Chiesa in het artikel dat hierover verscheen in het wetenschappelijke tijdschrift Terrae Incognitae. “Dit zou verklaard kunnen worden door het feit dat ze hier in contact stonden met die regio’s. De zeevaarders die door Fiamma genoemd worden, passen mooi in dit plaatje. De Genuaanse zeevaarders brachten kennis mee naar huis over deze landen, waarvan sommigen echt bestonden en anderen fantasie waren. Ze hoorden hierover in de havens van de Schotse, Britse, Deense en Noorse handelaren waarmee ze in contact stonden.”
Bronnen: Archaeological News Network, Terrae Incognitae.
