Special: Archeologie in Iran

De naam Iran bestaat sinds 1935, maar het land stond daarvóór in het westen bekend als Perzië, een van de bakermatten van onze beschaving. De stedelijke beschaving dateert hier zeker al van zo’n 9000 jaar geleden. De geschiedenis van het Perzische Rijk gaat terug tot de 6e eeuw v.Chr., toen Cyrus de Grote verschillende volkeren verenigde. In de eeuwen hierna werd dit rijk, met als hoofdstad Persepolis, zeer machtig en besloeg gebieden van het huidige Egypte en Griekenland in het westen tot aan het Indisch subcontinent in het oosten. In de 4e eeuw v.Chr. veroverde Alexander de Grote het Perzische Rijk. Na zijn dood werd het bestuurd door een hellenistische (Griekse) klasse onder de Seleuciden. Deze werden weer verslagen door de Parthen, gevolgd door de Sassaniden, beide geduchte tegenstanders van de Romeinen en Byzantijnen. In de 7e eeuw kwamen islamitische Arabieren aan de macht en twee eeuwen later Turkse Seltsjoeken. In de 13e eeuw zorgde het Mongoolse Rijk voor verwoestingen van de bloeiende islamitische en Perzische culturen. Vanaf 1499 werd Perzië geregeerd door de dynastie van de Safawiden. Sjah Abbas I bracht de Perzische cultuur weer tot volle bloei, waarvan ook de toenmalige hoofdstad Isfahan nog getuigt. Na het afzetten van de laatste Safawiden- heerser werd het land betwist door drie dynastieën, waarvan uiteindelijk de Kadjaren de overhand kregen en Perzië weer tot eenheid maakten. Met zo’n rijke geschiedenis behoeft het geen verbazing dat Iran ook een grote verscheidenheid aan monumenten en archeologische vindplaatsen heeft. In deze special presenteren we daarvan een gedetailleerde impressie.

Een vergeten collectie

Het jubilerende Rijksmuseum van Oudheden heeft vele rijk collecties, maar een daarvan is wel het minst bekend. Tussen 1824 en 1970 verzamelde het RMO meer dan 8500 objecten uit de prehistorie, Romeinse tijd en Middeleeuwen uit verschillende Europese landen, van Engeland tot Polen en van Rusland tot Denemarken. Zo omvat deze collectie zwaarden uit Denemarken, zeldzame Skytische sieraden, Duitse grafvondsten uit de Merovingische tijd, vuistbijlen en bijzondere vondsten uit Hongarije. Het bouwen aan een dergelijke grote collectie in de 19e en begin 20e eeuw lijkt niet gespeend te zijn geweest van duidelijke nationalistische motieven. Tegelijkertijd was het handig om originele objecten of kopieën van objecten te verzamelen voor vergelijkingsdoeleinden. De verzameling speelde gedurende anderhalve eeuw een belangrijke rol in het museum, maar raakte daarna in de vergetelheid. In de periode 2016-2018 is resp. wordt onderzoek naar deze ‘vergeten’ collectie uitgevoerd om deze beter te documenteren en meer over de achtergronden daarvan te leren.