De Geldermalsen verliet Kanton in 1750 met aan boord gouden baren met daarop Chinese gelukstekens. Veel hielpen deze symbolen niet, want het schip liep al na enige weken op een rif. In 1984 werd het schip ontdekt en geborgen. Tot grote vreugde van de ontdekker en onderzoekers verkeerde veel van de lading nog in goede staat. Behalve goud bevatte het schip voornamelijk thee en porselein.

Toen de Geldermalsen in 1750 verging was het pas een paar jaar oud. Met 12 bij 42 meter kon het spiegelretourschip een vracht van 1150 ton vervoeren en het was dan ook ontwikkeld voor grootschalig transport. In China werd het schip volgeladen met thee en porselein en samen met een kist vol goud en enkele andere goederen terug naar Zeeland gestuurd. Alleen de waarde van de thee bedroeg al zo'n 400.000 gulden.

Schipbreuk Geldermalsen

Onderweg ging er echter iets fout met de navigatie. Uit de scheeps- en rechtbankverslagen blijkt dat men dacht een bepaald eiland ('het Ruyge Eiland') al voorbij te zijn terwijl dit niet het geval was. Dit onderstreept nog maar eens hoe beperkt de navigatie destijds was. Hoewel stuurlieden de breedtegraad redelijk goed konden bepalen, gold dit niet voor de lengtegraad, waardoor men op open zee met ruwe schattingen werkte. Het feit dat het merendeel van de schepen heelhuids aankwam was bepaald niet te danken aan de geweldige navigatiekunst.

Achterdocht in Batavia

Het deel van de bemanning dat de schipbreuk overleefde en Batavia met de sloep bereikte, werd met enige achterdocht ontvangen. Bootsman Christoffel van Dijk moest zich verantwoorden over waarom het schip vergaan was, waarom zo weinigen het hadden overleefd en waarom hij de kist met goud niet meegenomen had. Wat niet hielp was dat het laadje met rijksdaalders uit de kapiteinshut de ramp wel had overleefd. De verdenking viel dat de overlevenden de kist hadden gestolen en verstopt. Wegens gebrek aan bewijs werd niemand veroordeeld, hoewel een aantal personen hun hoge rang verloor.

Berging van het wrak

In 1984 borg de Brit Michael Hatcher het pas ontdekte wrak. Veel van de lading verkeerde in goede staat. De thee was gaan uitzetten door het zeewater en had daarmee een deel van de overige spullen beschermd. Oorspronkelijk was het porselein juist bedoeld om de thee droog te houden. De kist met goud werd iets naast het schip gevonden, wat erop zou kunnen duiden dat iemand toch nog een poging gedaan had de kostbare lading mee te nemen. Veel wetenschappers waren overigens ontevreden over de te snelle berging van de lading. De duikers vooral oog voor de waarde van de spullen en niet voor het historische belang van de vondst.

Veilinghuis Christie's

Christie's veilde een groot gedeelte van de lading in 1986. Michael Hatcher kocht zelf het eerste object, een keramieken kan, voor 11.000 gulden. In totaal bracht de veiling 37 miljoen gulden op. Tevens gingen spullen uit het wrak naar het Groninger Museum en het Zeeuws maritiem muZEEum, waar ze nog steeds te bewonderen zijn.

Bronnen:

http://www.vocshipwrecks.nl/home_voyages3/geldermalsen.html

Gebaseerd op:

- Bruijn, J.R., Gaastra, F.S., Schöffer, I. (1987 (1979)) Dutch-Asiatic Shipping In The 17th and 18th Centuries (3 Vols). (The Hague)

- Christie's Amsterdam B.V. (1986) The Nanking Cargo, Chinese Porcelain and Gold, European Glass and Stoneware, recovered by Captain Michael Hatcher from a European ship wrecked in the South China Seas. (Amsterdam)

- Jörg, C.J.A. (1986) The Geldermalsen. History and Porcelain. (Groningen)

Afbeelding:

By Bart Molendijk / Anefo (Nationaal Archief) [CC BY-SA 3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons