Door Maarten den Hartigh. Het is kil, donker en ondanks de warmte zelfs een beetje vochtig in de huttenkom. De werkhut is altijd wat muf en veel daglicht is er niet. Toch brandt er een klein, fel licht. Het geblaas van de balgen is ritmisch en werkt als een trance. Niet gek dat de blazer mee neuriet met het ritme van het geblaas. Het neuriën wordt langzaam een diepe zang en al snel staan we met z’n drieën met diepe stem te zingen om het smidsvuur. Zelfs vandaag de dag begrijp ik hoe indrukwekkend en bijna bovennatuurlijk het smeedproces is.

Een cultus

Vroeger dacht men dat het bewerken van metalen een kunst was die ons was gegeven door de goden. Een bijna magisch proces dat niet voor alle mensen weggelegd was. Dat kunnen we met voorzichtigheid herleiden uit oude sagen en mythen. Zo zijn er theorieën dat met name de smid een hoog aanzien had vanwege creatie en transformatie van metalen. Er was veel kennis en kunde nodig om deze zo te bewerken dat er belangrijke werktuigen, sieraden en wapens van gemaakt konden worden. Daarom zijn er verschillende culten binnen bijvoorbeeld het krijgsleven, seksualiteit, wijsheid en zelfs magie gekoppeld aan dit smeedproces (L. Hedeager, 2011).

Smeedtechniek

‘Niet gek’, vind ik zelf, want als de blaasbalg stopt met blazen, pak ik met een grote tang het stuk ijzer uit het vuur. Ik geef een paar rake klappen en voel het ijzer verbuigen alsof het klei is. Het is stil en bewonderd kijkt iedereen naar het tussenresultaat. Snel stop ik het werkje weer in de gloeiende kolen. Het geblaas zet zich voort. De klappen waren niet exact op de goede plek, dat moet dus gecorrigeerd worden. Het smeedproces is zwaar en komt alleen in handen van een ervaren smid tot z’n ware recht. Het is een lang, moeilijk en bijzonder proces waarbij een juiste techniek bepaalt wat daadwerkelijk mogelijk is met dit bijzondere materiaal.

Kostbaar ijzer

IJzer zal in de Vroege Middeleeuwen ongetwijfeld kostbaar materiaal geweest zijn. Tenslotte is het winnen en bewerken van ijzer op de oude manieren niet bepaald eenvoudig en behoorlijk arbeidsintensief. Bij de WIRONII smeden we op een dag als deze met de oude, authentieke materialen. Dan ben je de hele dag bezig met kleine projecten. Dat is dan nog zonder het hele proces van ijzerwinning! (Early iron in Europe, 2008).

Ambachtsdag

Het herbergt op zo’n dag een diep respect voor wat ambachtslieden 1500 jaar geleden konden maken met hun handen. We doen ons best, zweten ons rot om het smidsvuur en maken een fibula en mesje. Het ritme van de blaasbalgen en hamer werkt mediterend en brengt je in een andere wereld die zo mythisch lijkt dat je de ‘oude’ wereld weer even aan kan raken. Het smidsvuur staat op mijn netvlies gebrand als ik ’s avonds weer naar buiten loop. Voldaan eten we onze maaltijd en blikken we terug op een hele fijne en productieve ambachtsdag.

Bronnen

Het oude smeedproces beschreven. Geraadpleegd op 13 juli 2015.
ijzertijdboerderij.wordpress.com/2007/04/07/smeden/

Cech, B. Early iron in Europe. Prehistoric, Roman and Medieval iron production. International Conference Hüttenberg, Carinthia, Austria, 2008.
Hedeager, L. Iron Age Myth and Materiality: An Archaeology of Scandinavia AD 400-1000. Routledge, London, 2011.
Todd, M. De Germanen van 100 v. Chr tot 300 n. Chr. Uniboek, Bussem, 1976.